BerglindHálfdánsdóttir ver doktorsritgerð sína í ljósmóðurfræðum við Hjúkrunarfræðideild Háskóla Íslands, sem ber heitið: Fyrirfram ákveðnar heimafæðingar á Íslandi: Forsendur, útkoma og áhrifaþættir. Planned home births in Iceland: Premise, outcome and influential factors.

Andmælendur eru dr. Ank de Jonge, dósent við Vrije Universiteit Amsterdam, og dr. Helga Zoéga, dósent við Læknadeild Háskóla Íslands.

Leiðbeinandi Berglindar í verkefninu var dr. Herdís Sveinsdóttir, prófessor við Hjúkrunarfræðideild Háskóla Íslands.

Auk hennar sátu í doktorsnefndinni dr. Ólöf Ásta Ólafsdóttir, lektor við Hjúkrunarfræðideild Háskóla Íslands, dr. Alexander Kr. Smárason, prófessor við Heilbrigðisvísindastofnun Háskólans á Akureyri, og dr. Ingegerd Hildingsson, prófessor við Háskólann í Uppsölum.

Dr. Helga Jónsdóttir, deildarforseti Hjúkrunarfræðideildar, stjórnar athöfninni, sem fer fram í Hátíðasal Háskóla Íslands og hefst kl.13.00.

Ágrip af rannsókn

Tíðni heimafæðinga á Íslandi hefur aukist hratt frá aldamótum. Nýlegar rannsóknir hafa að jafnaði sýnt lægri tíðni inngripa og heilsufarsvandamála hjá mæðrum eftir fyrirfram ákveðnar heimafæðingar, en útkoma nýbura hefur verið ólík í mismunandi löndum.

Markmið rannsóknarinnar var að skoða sjálfræði kvenna um val á fæðingarstað, bera saman útkomu fyrirfram ákveðinna heimafæðinga og sjúkrahúsfæðinga á Íslandi og meta áhrif frábendinga og viðhorfa kvenna á útkomu fæðinga.

Ritgerðin er byggð á fjórum rannsóknargreinum. Rannsókn 1 var hugtakagreining á sjálfræði kvenna um val á fæðingarstað. Rannsóknir 2 og 3 voru afturvirkar ferilrannsóknir á öllu þýði 307 fyrirfram ákveðinna heimafæðinga á Íslandi 2005-2009 og pöruðu markmiðsúrtaki 921 fyrirfram ákveðinnar sjúkrahúsfæðingar hjá sambærilegum rannsóknarhópi. Rannsókn 4 var var framvirk ferilrannsókn á áhrifum viðhorfa kvenna til fæðinga á útkomu fæðinga.

Þeir þættir sem skilgreina sjálfræði kvenna um val á fæðingarstað eru upplýsing, hæfi og frelsi. Tíðni hríðaörvunar með lyfjum, mænurótardeyfingar og blæðingar eftir fæðingu ≥500 ml var marktækt lægri í fyrirfram ákveðnum heimafæðingum en sjúkrahúsfæðingum. Útkoma fyrirfram ákveðinna heimafæðinga var marktækt verri ef frábendingar voru til staðar. Áhrif frábendinga voru marktækt neikvæðari í fyrirfram ákveðnum heimafæðingum en í sjúkrahúsfæðingum. Viðhorf kvenna til fæðinga og inngripa hafði áhrif á sambandið milli viðhorfa þeirra til heimafæðinga og útkomu fæðinganna. Sú þekking sem birtist í þessari rannsókn mun auðvelda upplýst val kvenna á fæðingarstað á Íslandi.

Um doktorsefnið

Berglind Hálfdánsdóttir er fædd árið 1973 og lauk stúdentsprófi frá Menntaskólanum í Reykjavík árið 1993. Hún lauk BSc-gráðu í hjúkrun frá Háskóla Íslands árið 2004, Cand.Obst.-gráðu í ljósmóðurfræði frá sama skóla árið 2007 og MSc-gráðu í ljósmóðurfræði frá Háskóla Íslands árið 2011. Berglind innritaðist í doktorsnám við sama skóla árið 2012. Hún hefur starfað sem ljósmóðir við meðgönguvernd og fæðingarfræðslu á heilsugæslustöðvum Lágmúla, Hlíðasvæðis og Efstaleitis, við fæðingarþjónustu á Landspítala og Heilbrigðisstofnun Vesturlands og sem sjálfstætt starfandi ljósmóðir við heimaþjónustu í sængurlegu. Hún er gift Páli Einarssyni og eiga þau þrjú börn, Björgúlf Egil, 21 árs, Hálfdán Hörð, 17 ára, og Matthildi Maríu, 11 ára.

Rannsóknarráðstefna 3. árs læknanema 2016 verður haldin í Hringsal dagana 2. - 4. maí. Kynning læknanema byggir á mjög fjölbreyttum rannsóknarverkefnum, sem þau hafa unnið að á vorönn. Allir velkomnir að koma og hlýða á nemendur flytja sín erindi.

Mánudagur 2. maí 
09:00 Setning ráðstefnu Magnús K. Magnússon, forseti Læknadeildar
Erfðir og ónæmisfræði -  Fundarstjóri: Eiríkur Steingrímsson:
09:10  Árni Johnsen
09:30  Áslaug Dís
09:50  Jón Ágúst
10:10  Daníel Björn
10:30 15 mín hlé
Blóðmeinafræði - Fundarstjóri Magnús K.  Magnússon:
10:45  Aðalheiður Elín
11:05  Jónas Bjartur
11:25  Anna María
11:45  Bjarni Rúnar
12:05 Hádegishlé, 1 klst
Tauga - Fundarstjóri Haukur Hjaltason:
13:05 Ágúst
13:25 Jón Bjarnason
13:45  Valur
14:05  Hrafnhildur
14:25 15 mín hlé
Kynáttunarvandi, endurlífgun og forvarnir - Fundarstjóri Arna Hauksdóttir:
14:40  Steinunn Birna
15:00  Arna Ýr
15:20  Ívar
15:40  Dagskrárlok
 
Þriðjudagur 5. maí
Barna og smit - Fundarstjóri - Sigurður Guðmundsson:
09:20  Anton Valur
09:40  Birta
10:00  Íris
10:20 15 mín hlé
Barna - Fundarstjóri Björn Árdal:
10:35  Arndís
10:55  Eydís Ósk
11:15  Sigmar Atli
11:35 Kristín Fjóla
11:55 Hádegishlé, 1 klst
Kvenna - Fundarstjóri Hrólfur Brynjarson
12:55  Margrét Lilja
13:15  Elín Þóra
13:35  Gunnar
13:55  Guðrún Ingibjörg
14:15 15 mín hlé
Kvenna - Fundarstjóri Þóra Steingrímsdóttir:
14:30  Helga Þórunn
14:50  Alma Rut
15:10  
15:30 Dagskrárlok 
  
Miðvikudagur 6. maí
Krabbamein og skurðlækningar - Fundarstjóri Tómas Guðbjartsson: 
09:00  Rósamunda
09:20  Kjarta
09:40  Hilda Hrönn
10:00  Ingvar
10:20 15 mín hlé
Hjartað - Fundarstjóri Guðmundur Þorgeirsson
10:35  Erla
10:55  Andri Oddur
11:15  Anna Guðlaug
11:35 Kristján
11:55 Hádegishlé, 1 klst
Meltingarfæri og krabbamein - Fundarstjóri Sigurður Ólafsson
12:55 Hilmar
13:15  Hildur Þóra
13:35  Bjarki
13:55 Matthías
14:15 15 mín hlér
Grunnrannsóknir - Helga Ögmundsdóttir: 
14:30  Signý
14:50  Rakel Nathalie
15:10  Jóhanna
15:30 Dagskrárlok    
 

Skoða ítarlega dagská

Jónína Lýðsdóttir flytur fyrirlestur um verkefni sitt til meistaraprófs í ferðamálafræði. Heiti verkefnisins er: Af skapandi ferðaþjónustu í skapandi borg: Er Reykjavík með'etta? 

Ágrip

Á undanförnum árum hefur víða mátt sjá vaxandi notkun á hugtakinu sköpun (e. creativity). Hefur hugtakið m.a. notið vaxandi vinsælda í tengslum við þróun og uppbyggingu á borgum sem og í ferðaþjónustu - einkum í hagrænum tilgangi. Með vaxandi samkeppni á alþjóðavísu hafa sumir áfangastaðir, sér í lagi borgir, hugað að því að endurskilgreina sig með nýjum áætlunum og stefnum byggðum á hugmyndafræði eða úrræðum sem tengjast skapandi borg. Ein birtingarmynd þessarar áherslu á sköpun er í gegnum ferðaþjónustu og hefur verið nefnd skapandi ferðaþjónusta. Gildi rannsóknarinnar er að benda á ólíkar hugmyndir um viðfangsefnið.

Markmið rannsóknarinnar er margþætt og felur m.a. í sér að gera grein fyrir meginstraumum í umfjöllun um skapandi borg, draga fram umfjöllun um hugsanleg úrræði fyrir stjórnvöld við þróun og uppbyggingu borga og velta upp tækifærum og áskorunum, sem m.a. felast í skapandi ferðaþjónustu. Skoðað er hvernig skapandi ferðaþjónusta getur hugsanlega virkað sem hreyfiafl í borgum. Einnig er markmiðið að skoða hvernig sköpunarhugtakið birtist í fyrirliggjandi skýrslum sem tengjast skipulagsmálum, ferðaþjónustu og menningu í Reykjavík og draga fram í dagsljósið hvaða hugmyndir sérfræðingar og forsvarsfólk, sem tengjast hinu opinbera eða ferðaþjónustunni, hafa um viðfangsefnið. Að lokum er markmiðið að opna umræðu um skapandi borgir og skapandi ferðaþjónustu og þau tækifæri sem felast í menningu og hversdagslífinu.

Helstu niðurstöður eru að skapandi ferðaþjónusta getur virkað sem hreyfiafl fyrir skapandi borg í ljósi þess að ferðaþjónustan skapar menningunni sýnileika og grundvöll og getur komið menningu og menningararfleifð á framfæri. Breyttar áherslur í ferðaþjónustu sem komið hafa fram og sem felast m.a. í breyttum kröfum meðal ferðamanna ýta undir þá kenningu því það skapar grundvöll fyrir tækifæri í nýsköpun. Ef marka má Aðalskipulag og stefnumótanir í ferða- og menningarmálum stefnir Reykjavík í þá átt að verða skapandi borg. Notkun sköpunarhugtaksins, á frekar loftkenndan hátt í fyrirliggjandi skýrslum, ásamt núverandi og fyrirhuguðum framkvæmdum borgarinnar bendir þó að e-u leyti til að sú fyrirætlan sé meira í orði en á borði. Viðmælendur benda á að huga þurfi að sérkennum borgarinnar svo hún haldi áfram að vera eftirsóknarverð heim að sækja en einnig að huga þurfi að grasrótinni til að viðhalda gæðum og fagmennsku í menningu og listum, undirstöðu skapandi mannlífs.

Leiðbeinendur: Dr. Gunnar Þór Jóhannesson, dósent og dr. Katrín Anna Lund, dósent, bæði við Líf- og umhverfisvísindadeild Háskóla Íslands.

Prófdómari: Dr. Edward H. Huijbens, Prófessor við Viðskiptadeild Háskólans á Akureyri.

Gerður Rún Rúnarsdóttir flytur fyrirlestur um verkefni sitt til meistaraprófs í efnafræði. Heiti verkefnisins er: Efnasmíðar og hvarfgirni trípeptíð estera við málmjónir (Synthesis and investigation of reactivity of alkylated tripeptides with metal ions)

Ágrip:
Release of greenhouse gases is a great environmental concern in todays world. Carbon dioxide is the thermodynamic end product of combustion of organic compounds and it is one of the most abundant greenhouse gases. CO2 is known as relatively thermodynamically stable and to have high kinetic barrier.[1] A feasible approach to trap and recycle CO2 from industrial waste in an economical manner is to reduce it to C1 starting materials for the chemical industry such as methanol, methane, or formic acid. Formation of these C1 products is facilitated when metal based catalysts are employed to lower the kinetic barrier and provide a reaction pathway that may occur under ambient conditions.[2][3] The long term vision is to synthesize a biodegradable CO2 copolymer. In the research presented, synthetic methodology for a novel tripeptide, using liquid phase peptide synthesis (LPPS), was completed. The tripeptide was employed as a ligand to form a palladium complex that was characterized. Our approach uses alkylated tripeptides as a ligand that can coordinate to a metal ion forming 5 or 6 membered ring chelates which are also the thermodynamically most stable form of chelation,[4][5][6] and may form a complex that is coordinatively unsaturated. Alkylated glutathione (GSH) was used as a model tripeptide and its reaction with metal ions was investigated.

Leiðbeinendur: Dr. Sigridur G. Suman, dósent við Raunvísindadeild Háskóla Íslands og and dr. Ingvar H. Árnason, prófessor emeritus við Raunvísindadeild Háskóla Íslands.
Prófdómari: Dr. Gissur Örlygsson, verkefnisstjóri hjá Nýsköpunarmiðstöð Íslands

Málstofa um höfundarverk Snorra Sturlusonar og viðtökur verka hans (Snorri Sturluson‘s Authorship and Afterlife) verður haldin í hátíðarsal Snorrastofu í Reykholti annan dag hvítasunnu – mánudaginn 16. maí 2016 kl. 10-17.  Málstofan er öllum opin. Dagskráin er svohljóðandi:

Kl. 10.00.  Guðrún Nordal. „Author or authors? The enticing problem of medieval authorship.“
Kl. 10.30. Óskar Guðmundsson. „Höfundur – verk – vangaveltur um víxlverkun  - æðri eða umfram merkingu Snorra verka.“

Kl. 11.00  Kaffihlé

Kl. 11.15. Brynja Þorgeirsdóttir.„Sorrowful heroes: Melancholy in the times of Snorri Sturluson.“
Kl. 11.45 Torfi Tulinius.  „Tumi's feast. Saga-writing and the wedding-celebration at Reykholt in 1241.“ 
                                                                                                                                     
Kl. 12.15 Hádegishlé

Kl. 13.30 Jón Karl Helgason. „Endurritarinn Snorri Sturluson.“
Kl. 14.00 Tim William Machan. „Snorri Sturluson and the Fashioning of an English Nation.“ 
                                                          
Kl. 14.30 Kaffihlé

Kl. 14.45 Bergur Þorgeirsson. „Saknaðarkveðja frá fósturjörðinni: Snorri og Norðmenn í Ameríku.“
Kl. 15.15 Simon Halink. „Mímir and his Well: Modern Images of Snorri Sturluson and Reykholt.“

Á heimasíðu Snorrastofu (http://www.snorrastofa.is/hofundarverk-snorra-sturlusonar-og-vidtokur-snorris-authorship-and-afterlife/) er og að finna frekari upplýsingar um málstofuna og stuttar lýsingar á fyrirlestrunum. 

Snorrastofa og Stofnun Árna Magnússonar íslenskum fræðum.

Fimmtudaginn 12. maí fer fram doktorsvörn við íslensku- og menningardeild Háskóla Íslands. Þá ver Soffía Auður Birgisdóttir ritgerð sína Ég skapa – þess vegna er ég. Sjálfsmyndir, sköpun og fagurfræði í skrifum Þórbergs Þórðarsonar.

Andmælendur eru dr. Bergljót Soffía Kristjánsdóttir, prófessor við Háskóla Íslands og dr. Jürg Glauser, prófessor við Háskólann í Zürich. Dr. Gunnþórunn Guðmundsdóttir, varaforseti íslensku- og menningardeildar, stjórnar athöfninni sem fer fram í Hátíðasal Háskóla Íslands í Aðalbyggingu og hefst kl. 13:00. Sent verður beint út frá vörninni í fyrirlestrasal Nýheima, á Höfn í Hornafirði.

Um efni ritgerðarinnar

Þórbergur Þórðarson var einn helsti rithöfundur á Íslandi á tuttugustu öld og skrif hans spanna víðfeðmt svið bókmennta. Í ritgerð sinni nálgast Soffía Auður skrif Þórbergs frá ólíkum hliðum en áhersla hennar beinist að þeim ritverkum hans sem flestir nú á dögum telja til fagurbókmennta þótt sú hafi ekki endilega verið raunin þegar þau komu fyrst fyrir augu lesenda. Sérstaklega kannar hún þau mörk sjálfsævisögu og skáldskapar sem Þórbergur lék sér iðulega á. Kannað er hvernig Þórbergur færir eigin reynslu í búning skáldskapar, sem einnig má kalla fagurfræði höfundarins.

Rannsóknartilgáta ritgerðarinnar er sú að með skrifum sínum hafi Þórbergur kynnt til sögunnar nýja tegund bókmennta á Íslandi, bókmenntagrein sem sterk rök eru fyrir að kenna við skáldævisögu, og hafi þannig haft mikil áhrif á íslenskar bókmenntir, ekki síst frásagnarbókmenntir síðastliðinna tuttugu ára. Rýnt er í hinar fjölbreyttu sjálfsmyndir Þórbergs og kynnt til sögunnar hugtakið fjölmyndasafn en fjölmynd er hugtak frá Þórbergi Þórðarsyni komið. Sjálfslýsingar Þórbergs sæta miklum tíðindum þegar skrif hans eru tengd við sögu íslenskra bókmennta og sérstaklega er hugað að þeirri nýstárlegu mynd af karlmanni sem blasir við í skrifum Þórbergs.

Í ritgerðinni er leitast við að tengja skrif Þórbergs við æviskrifafræði enda á Þórbergur í áhugaverðum samræðum við þetta fræðasvið og hefur margt til málanna að leggja þótt sú umræða fari fram löngu eftir hans dag. Í lokakafla ritgerðarinnar eru skrif Þórbergs tengd við samtímabókmenntir og sýnt fram á hvernig íslenskir rithöfundar sem skrifa skáldævisögur tengja sig gjarnan við Þórberg á einn eða annan hátt.

Um doktorsefnið

Soffía Auður Birgisdóttir er fædd 25. september 1959 í Reykjavík. Hún lauk BA prófi í almennri bókmenntafræði og Cand.mag. prófi í íslenskum bókmenntum frá Háskóla Íslands. Þá lagði hún stund á framhaldsnám í almennri bókmenntafræði við University of South Carolina í Bandaríkjunum um þriggja ára skeið. Soffía Auður hefur kennt um árabil við Háskóla Íslands en undanfarin ár hefur hún starfað sem sérfræðingur við Rannsóknarsetur Háskóla Íslands á Höfn. Soffía Auður er fjögurra barna móðir og gift Þorvarði Árnasyni náttúrufræðingi.

Opinn fundur á vegum Alþjóðamálastofnunar Háskóla Íslands í samstarfi við meistara- og diplómanám í fjölmiðla- og boðskiptafræði og meistaranám í blaða- og fréttamennsku.

Í fyrirlestrinum fjallar Dr. Emma Briant um tilraunir bandarískra stjórnvalda í kjölfar hryðjuverkanna 11. september til að móta og hafa áhrif á umfjöllun fjölmiðla um baráttu þeirra í svonefndu stríði gegn hryðjuverkum. Í fyrirlestrinum mun hún m.a. vísa til viðtala sem hún hefur átt við háttsetta heimildamenn innan bandaríska stjórnkerfisins, hermálayfirvalda og öryggisþjónustunnar, auk viðtala við blaðamenn og almannatengslafulltrúa, sem varpa ljósi á tilraunir bandarískra yfirvalda til að hafa áhrif á fréttaflutning fjölmiðla og almenningsálitið.

Dr. Emma Briant er lektor í blaðamennskufræðum við Háskólann í Sheffield.

Hún er höfundur bókarinnar Propaganda and Counterterrorism: Strategies for Global Change, sem kom út árið 2014 og meðhöfundur bókarinnar Bad News for Refugees (2013). Dr. Briant hefur birt fjölda greina í virtum ritrýndum tímaritum á undanförnum árum.

Fundarstjóri: Ragnar Karlsson, aðjúnkt og verkefnastjóri meistara- og diplómanáms í fjölmiðla og boðskiptafræðum við stjórnmálafræðideild Háskóla Íslands.

Fundurinn fer fram á ensku og er öllum opinn.

Nánari upplýsingar: www.ams.hi.is 
Alþjóðamálastofnun á Facebook: www.facebook.com/althjodamalastofnun

Alþjóðleg ráðstefna í germönskum málvísindum, 22nd Germanic Linguistics Annual Conference (GLAC 22, 2016), verður haldin í Háskóla Íslands dagana 20.–22. maí 2016. Flutt verða um 130 erindi, auk þess sem kynnt verða 15 veggspjöld. Gert er ráð fyrir að þátttakendur og gestir verði hátt í 200 talsins. Þar á meðal eru virtir sérfræðingar í germönskum málvísindum frá fjölmörgum þjóðlöndum beggja vegna Atlantsála.

GLAC-ráðstefnan hefur verið haldin árlega síðan 1995 á vegum Society for Germanic Linguistics (SGL) í Bandaríkjunum (http://german.lss.wisc.edu/~sgl) og er venjulega haldin þar vestra. Stjórn germanska málvísindafélagsins vildi að þessu sinni breyta til, ekki síst til að fá tækifæri til að heiðra sérstaklega tvo mikilvirka og mikilsvirta íslenska málfræðinga, prófessorana Höskuld Þráinsson og Kristján Árnason, sem báðir láta af störfum á árinu 2016. Þessir fræðimenn hafa ekki aðeins lengi starfað við Háskóla Íslands og byggt upp innviði í íslenskum málvísindum hér heldur hafa þeir einnig getið sér framúrskarandi gott orð á alþjóðavettvangi, hvor á sínu sérsviði, Höskuldur fyrst og fremst í setningafræði en Kristján einkum í hljóðkerfisfræði. Þeir eru báðir boðsfyrirlesarar á ráðstefnunni.

Málvísindastofnun Háskóla Íslands heldur GLAC-ráðstefnuna í samvinnu við bandaríska starfsfélaga í SGL. Nánari upplýsingar um skráningu og dagskrá eru á vefsíðu ráðstefnunnar.

Flutt verða fjögur erindi sem hér segir:

Bessastaðir – bústaður embættismanna 1606–1804.
Björn Teitsson, sagnfræðingur

Bújörðin Bessastaðir og búskapur þar 1600–1944.
Ólafur R. Dýrmundsson, doktor í búvísindum

KAFFIHLÉ

Bessastaðaskóli í íslenskri menningarsögu.
Guðlaugur Rúnar Guðmundsson, sjálfstætt starfandi sagnfræðingur

Bessastaðabændur: Eigendasaga Bessastaða 1867–1944.
Ragnhildur Bragadóttir, sagnfræðingur

Fundarstjóri: Margrét Gunnarsdóttir, doktorsnemi í sagnfræði

Flutningur hvers erindis tekur um 20 mínútur.
Um 10 mínútur gefast til fyrirspurna og umræðna að loknu hverju erindi.

Í hléi býður félagið upp á kaffiveitingar.

Útdrættir úr erindum liggja frammi á málþinginu. Þeir verða síðar
aðgengilegir á heimasíðu félagsins, http://fraedi.is/18.oldin/

Það var einu sinni land, en það eru líka til svo mörg lönd í heiminum, er heiti á næsta fyrirlestri MARK, sem Tatjana Latinovic flytur. Tatjana er fædd í landi, sem einu sinni hét Júgóslavía og var til mestalla 20. öldina. Þar ólst hún upp og kláraði háskólanám. Laust eftir 1990 urðu gífurleg etnísk átök í Júgóslavíu, sem enduðu með stríði og landið liðaðist í sundur. Tatjana flutti til Íslands seint á árinu 1994, eignaðist þar fjölskyldu og lærði íslensku í Háskóla Íslands. Það að hafa verið opin fyrir því að læra tungumálið og aðlagast samfélaginu vakti áhuga stjórnenda alþjóðlega fyrirtækisins Össurar og henni var boðin vinna þar fyrir 16 árum. Í dag stýrir hún hugverkadeild Össurar og er hluti af stjórnendateymi þróunarsviðs.

Í fyrirlestrinum mun Tatjana velta fyrir sér viðhorfum og væntingum fólks sem flyst milli landa, sem og viðhorfum samfélagsins til þess. Að hennar mati hlýtur hagur samfélaga vera sá að allir sem í þeim búa séu virkir þátttakendur þess og fái að njóta sín til fulls. Ein af forsendum til að þetta takist er að innviðir samfélagsins séu undirbúnir og ríkjandi viðhorf felist í að einblína á kostina, sem felast í margbreytileikanum. Tatjana hefur unnið í málefnum innflytjenda í langan tíma. Hún er ein af stofnendum Samtaka kvenna af erlendum uppruna á Íslandi og var lengi formaður þess, sat í stjórn Alþjóðahúss og er varaformaður innflytjendaráðs. Tatjana er líka þýðandi og hefur þýtt úr íslensku á serbnesku og króatísku og hafa fimm bækur eftir íslenska rithöfunda verið gefnar út í hennar þýðingu.

Fyrirlestur Tatjönu Latinovic er hluti af fyrirlestrarröð MARK vorið 2016, sem ber yfirskriftina: Ísland heiman og heim – útflytjendur - innflytjendur. Fyrirlestraröðin er tvíþætt. Annars vegar fjalla Íslendingar um reynslu sína af búsetu í öðrum löndum og/eða sterkum tengslum við aðra menningu og önnur lönd. Hins vegar segja innflytjendur á Íslandi frá reynslu sinni af búsetu hér og þeim áskorunum sem þeir hafa þurft að takast á við í nýju landi.

Erlín Emma Jóhannsdóttir flytur fyrirlestur um verkefni sitt til meistaraprófs í líffræði. Heiti verkefnisins er: Tegundafjölbreytni og útbreiðsla rykmýssamfélaga (Chironomidae) í fjöruvist stöðuvatna á Íslandi.

Ágrip

Lilja Karlsdóttir flytur fyrirlestur um verkefni sitt til meistaraprófs í ferðamálafræði. Heiti verkefnisins er:  MICE ferðamennska: Virðisskapandi þættir í markaðsmiðun MICE vörunnar almennt og í Reykjavík. 

Ágrip

Markmið þessarar rannsóknar er að draga fram þá virðisskapandi þætti sem mikilvægt er að hafa í huga við markaðsmiðun MICE vörunnar og eru ráðandi í ákvörðun MICE skipuleggjenda um val á áfangastöðum fyrir viðburði sem þeir taka þátt í að skipuleggja. Einnig er markmið að finna þá þætti sem eru ráðandi í að móta virði Reykjavíkur í MICE ferðamennsku.
Notaðar eru fræðilegar upplýsingar og upplýsingar úr rannsóknum CBI og Cvent. Auk þess var framkvæmd megindleg rannsókn sem lögð var fyrir erlenda MICE skipuleggjendur úr tengslaneti Meet in Reykjavík (MIR).

Niðurstöðurnar leiddu í ljós að það er að ýmsu að huga við markaðsmiðun áfangastaða í MICE ferðamennsku. Flestir þættir sem lúta að aðdráttarafli áfangastaða, bæði svokallaðir erfðir og áunnir þættir sem Michael E. Porter talar um að móti samkeppnishæfni, auka virði í MICE ferðamennsku. Hinir áunnu þættir, eins og gisting og viðburðaraðstaða, virðast þó skapa meira virði en hinir erfðu þættir. Eins og staðan er í dag eru þessir áunnu þættir á áfangastöðum flestir mjög samkeppnishæfir og til að auka virði er því mikilvægt að draga fram einhverja sérstöðu þeirra. Niðurstöður rannsóknarinnar benda til þess að náttúran og einstakleiki Reykjavíkurborgar þ.e. hinir erfðu þættir áfangastaða frekar en hinir áunnu skapi Reykjavík ákveðna sérstöðu og þar með samkeppnisforskot í MICE ferðamennsku. 

Leiðbeinendur: Katrín Anna Lund, dósent í ferðamálafræði við Háskóla Íslands og Magnús Haukur Ásgeirsson, aðjunkt í ferðamálafræði við Háskóla Íslands.
Prófdómari: Rósbjörg Jónsdóttir, Framkvæmdastjóri Gekon.

Málþing Faralds- og líftölfræðifélagsins í samstarfi við Málstofu doktorsnema í lýðheilsuvísindum við Háskóla Íslands.

Fundarstjóri er Sigrún Helga Lund lektor í líftölfræði við HÍ.

Dagsrká og frekari upplýsingar á heimasíðu Miðstöðvar í lýðheilsuvísindum:
www.publichealth.hi.is

Allir velkomnir

Miðvikudaginn 18. maí halda Ragnheiður Kristjánsdótttir, prófessor við Sagnfræði- og heimspekideild, og Birgir Hermannsson, aðjúnkt við Stjórnmálafræðideild HÍ erindi um væntingar til forsetaembættisins m.a. út frá lýðræðishugmyndum og í alþjóðlegum samanburði.

Fyrirlestrar Ragnheiðar og Birgis eru hluti af fundaröðinni Forseti Íslands: Hverskonar embætti er þetta?  Þar munu fræðimenn við Háskóla Íslands greina og ræða um embætti forseta Íslands út frá sjónarhorni stjórnmála-, lög- og sagnfræðinnar. Lokafundurinn verður með pallborðsumræðum þar fræðimenn ræða kosningabaráttuna og við hverju má búast í þróun forsetaembættisins í kljölfar kosninganna út frá áherslum og gengi frambjóðenda.
Þann 25. júní nk. ganga Íslendingar að kjörborðinu til að kjósa sér nýjan forseta.  Löngum hefur verið deilt um hvernig ber að túlka ákvæði stjórnarskrárinnar um embætti forseta Íslands og skiptar skoðanir hafa verið um hvernig forsetinn beitir valdheimildum embættisins.  Umræðan um hlutverk og völd forseta Íslands hefur verið vaxandi á undanförnum árum og ýmist er talað um pólitískan forseta eða forseta sem sameiningartákn þjóðarinnar. Má búast við að umræðan um hlutverk og valdsvið embættisins verði enn fyrirferðarmeiri nú í aðdraganda forsetakosninganna og að skiptar skoðanir verði, bæði meðal frambjóðenda sem og þjóðarinnar, um hvernig embætti forseta Íslands eigi að þróast á næstu árum.

Það er Stjórnmálafræðideild, Stofnun stjórnsýslufræða og stjórnmála, Sagnfræðistofnun og Lagastofnun við Háskóla Íslands sem standa að fundaröðinni og fjórir hádegisfundir verða haldnir fram að forsetakosningunum 25. júní nk. Allir fundirnir fara fram í Odda 101 í Háskóla Íslands og dagskrá fundaraðarinnar er sem hér segir:
• 18. mars: Forsetaembættið í stjórnskipun Íslands, Björg Thorarensen, prófessor við Lagadeild, og Stefanína Óskardóttir, dóesent við Stjórnmálafræðideild HÍ, ræða stjórnskipunarlega stöðu forseta Íslands við lýðveldisstofnun og hvernig hún hefur þróast undanfarin misseri.
• 15. apríl: Forsetaembættið sem sameiningartákn, Guðni Th. Jóhannesson, dósent við Sagnfræði- og heimspekideild ræðir hugmyndina um forseta Íslands sem sameiningartákn þjóðarinnar. Þátttakendur í pallborðsumræðum: Hulda Þórisdóttir lektor við Stjórnmálafræðideild og Hafsteinn Þór Hauksson, dósent við Lagadeild HÍ.
• 18. maí: Væntingar til forsetaembættisins, Ragnheiður Kristjánsdótttir, prófessor við Sagnfræði- og heimspekideild, og Birgir Hermannsson, aðjúnkt við Stjórnmálafræðideild HÍ, ræða um væntingar til forsetaembættisins m.a. út frá lýðræðishugmyndum og í alþjóðlegum samanburði. 
• 23. júní: Forseti Íslands eftir kosningarnar 2016: Hverskonar embætti verður það? Á fundinum verður rýnt í skoðanakannanir um gengi frambjóðenda og hugmyndir þeirra um hlutverk og völd forseta Íslands, sem og rætt um hvernig embættið mun þróast á næstum árum með nýjum forseta. Þátttakendur í pallborðsumræðunum: Ólafur Þ. Harðarson prófessor við Stjórnmálafræðideild, Stefanía Óskarsdóttir dósent við Stjórnmálafræðideild, Þorgerður Einarsdóttir prófessor í kynjafræði við Stjórnmálafræðideild, og Guðmundur Hálfdánarson, prófessor við Sagnfræði- og heimspekideild.

Allir velkomnir

Nánari upplýsingar hjá Stofnun stjórnsýslufræða og stjórnmála í síma 525 5454 eða í netfanginu sjofn@hi.is  og  á vefsíðu http://stjornsyslustofnun.hi.is/

Kynning á fjórum MA-ritgerðum í sagnfræði fer fram í Árnagarði 422 fimmtudaginn 12. maí kl. 16-18.

Hilmar Rafn Emilsson: Djass og rokk. Ógn við stöðu Íslands sem siðmenntaðrar evrópskrar þjóðar 1935-1960?

Leiðbeinandi: Guðmundur Hálfdanarson. Um aldamótin 1900 þróaðist tónlistarstefna meðal hörundsdökkra manna í Suðurríkjum Bandaríkjanna og fékk nafnið djass. Eftir fyrri heimsstyrjöldina barst stefnan til meginlands Evrópu og að lokum til Íslands. Um miðjan fjórða áratuginn, þegar vinsældir djassins tóku að aukast hérlendis, harðnaði andstaðan að sama skapi.

Tónlistargagnrýnendur, menningarvitar og aðrir er töldust til efri stétta þjóðfélagsins gengu hart gegn djassinum og spegluðu hann við klassíska tónlist. Var tónlistarstefnunum skipt í æðri og óæðri tónlist til að aðgreina þær. Önnur stefnan var fáguð, hrein og andleg en hin var frumstæð, ljót og líkamleg. Þessi orðræða var vopn Íslendinga til að knýja Evrópu til að viðurkenna að Ísland tilheyrði í raun siðmenntaðri Evrópu. Menningarvitunum var því mikið í mun að Íslendingar hlustuðu ekki á djass, enda hlusta siðmenntaðar þjóðir ekki á "negratónlist".

Þarna spilar þó fleira inn, líkt og kynþáttahyggja, fagurfræði listanna og viðhorf til amerískrar menningar almennt. Þegar rokkið tók við af djassinum á seinni hluta 6. áratugarins breyttust viðhorf íslenskra menningarvitanna og umræðan tók á sig þjóðlegri blæ. Þá hafði Ísland sannarlega tryggt sér sess meðal evrópskra siðmenntaðra þjóða og engin hætta á að íbúar landsins yrðu flokkaðir sem "hinir".

María Smáradóttir Jóhönnudóttir: "Mér er ekkert illa við útlendinga, en..." Greining á orðræðu Frjálslynda flokksins og framboðs Framsóknarflokksins og flugvallarvina um múslima frá árinu 2000 til 2015

Leiðbeinandi: Ragnheiður Kristjánsdóttir Viðfangsefnið er að rannsaka orðræðu um útlendinga og múslima í íslensku samfélagi, frá árinu 2000 til ársins 2015. Ætlunin er að sýna fram á þá breytingu sem varð á orðræðunni á þessu tímabili með því að greina stefnumál tveggja stjórnmálafla á tímabilinu. Annars vegar verður horft til orðræðu Frjálslynda flokksins á fyrsta áratug aldarinnar og hins vegar til framboðs Framsóknarflokks og flugvallarvina tæpum tíu árum síðar. Það er gert með því að skoða þrjá atburði og beita við það nokkrum hugtökum. Fyrst er litið til aðdraganda Alþingiskosninga árið 2007 og þeirrar orðræðu sem Frjálslyndi flokkurinn hóf gegn útlendingum þegar vorið 2006 og komu flóttakvenna frá Írak árið 2008 og þeirrar andstöðu sem þær urðu fyrir að hálfu sama flokks. Að síðustu er orðræða framboðs Framsóknarflokks og flugvallavina um múslima í sveitarstjórnar-kosningunum vorið 2014 rannsökuð. Gengið er út frá því í ritgerðinni að hryðjuverkaárásirnar á Bandaríkin þann 11. september 2001 hafi breytt orðræðunni um múslima á Íslandi sem og annars staðar í heiminum. Eftir árásirnar koma greinileg skil fram í orðræðuna um útlendinga og þó einkum múslima.

Ragnar Logi Búason: Alger bylting? Um breytingar á kosningaréttarlögum 1915 og afleiðingar þeirra fyrir karla og konur í Reykjavík.

Leiðbeinandi: Ragnheiður Kristjánsdóttir Í ritgerðinni er rannsakað hvaða áhrif breytingar á kosningalögunum árið 1915 höfðu fyrir fólk í Reykjavík, með áherslu á karlmennina í bænum. Það er gert með því að bera saman tvær kjörskrár, annars vegar kjörskrá frá 1915 sem var búin til áður en lögin voru samþykkt og hins vegar kjörskrá frá 1916 sem var samin eftir að lögin tóku gildi. Við samanburðinn er hægt að sjá hverjir gátu hafað flokkast til nýrra kjósenda í Reykjavík og reynt er að svara rannsóknarspurningunni út frá þeim upplýsingum. Í ritgerðinni er greint frá umræðum á Alþingi í sambandi við rýmkun kosningaréttar, rætt um heimildirnar og reifuð vandamál sem fylgdu þeim, og útskýrt hverjir þessir nýju kjósendur voru, hvaða atvinnu þeir höfðu, aldur og fleira.

Unnar Rafn Ingvarsson: Samfélagsumræða, samfélagsbreytingar og stjórnmálastarf í Skagafirði 1850–1940

Leiðbeinendur: Guðmundur Hálfdanarson og Ragnheiður Kristjánsdóttir Fjallað verður um hvernig þær miklu þjóðfélagsbreytingar sem áttu sér stað á Íslandi 1850-1940 birtust í Skagafirði. Til grundvallar eru lagðar persónulegar heimildir, bréfasöfn og dagbækur, en einnig fundargerðir félaga og sveitastjórna. Fjallað verður sérstaklega um uppbyggingu Sauðárkróks og ólíka hópa fólk sem þar bjuggu á mismunandi tímum. Þá  verður rakið hvernig félagshreyfingar náðu fótfestu, hvernig erlendar hugmyndakenningar settu mark sitt á umræðuna í héraði og hvernig stjórnmálaflokkarnir nýttu sér félagshreyfingarnar til að auka fylgi sitt. Byggt verður á einstökum málum sem til umræðu komu í samfélaginu og þau notuð sem lýsandi fyrir breytingarnar á tímabilinu.

Kynning á fjórum MA-ritgerðum í sagnfræði fer fram í Árnagarði 422 þriðjudaginn 10. maí kl. 16-18.

Kolbrún Soffía Arnfinnsdóttir: Hinn gleymdi heimur sögukennslunnar. Rannsókn á sögukennslu í íslenskum framhaldsskólum.

Leiðbeinendur: Sverrir Jakobsson og Súsanna Margrét Gestsdóttir

Rannsóknin er greining á sögukennslu í menntaskólum á Íslandi. Markmið ritgerðarinnar er að skoða hvernig ástandið er núna hvað varðar kennslu á sögu utan Evrópu í íslenskum framhaldsskólum. Aðaláherslan með ritgerðinni er að komast að því hversu Evrópumiðuð heimssaga í íslenskum menntaskólum sé og er ætlunin að útskýra það betur í ritgerðinni og reyna um leið að finna leiðir til að efla það sem betur má fara.

Ritgerðin skiptist í fjóra meginkafla. Fyrst er rætt um hvernig Evrópumiðuð sögukennsla hafi verið vandamál í hinum ýmsu löndum og hvort það þurfi að bregðast við því eða ekki. Síðan er gerð rannsókn á kennslubókum sem notast var við í sögukennslu í framhaldsskólum á Íslandi haustönn 2015. Er þar rannsakað hversu mikið er rætt um vestræna sögu, asíska sögu og sögu utan Evrópu. Í þriðja lagi er fjallað um niðurstöður viðtala sem tekin voru við níu sögukennara í sjö framhaldsskólum á Íslandi. Í lokin er síðan rætt um hvað sé hægt að gera til að efla kennslu á sögu utan Evrópu á Íslandi.

Rannsóknin byggist aðallega á skólabókum, greinum um Evrópumiðaða sögu/sögukennslu og á viðtölum við kennara.

Brynja Björnsdóttir: "Ég vil heldur skilja við þann sem ég elska heldur en að lifa í ósamlyndi alla ævi". Skilnaðarlöggjöf, umfang og ástæður hjónaskilnaða á Íslandi 1873-1926

Leiðbeinandi: Ólöf Garðarsdóttir

Viðfangsefni ritgerðarinnar er tvíþætt: annars vegar gildandi skilnaðarlöggjöf og hins vegar umfang og ástæður hjónaskilnaða á Íslandi 1873-1926. Á rannsóknartímabilinu gátu hjón búsett hér á landi eins og aðrir þegnar Danakonungs sótt um skilnað fyrir dómstólum eða með leyfi stjórnvalda í nafni Danakonungs (Stjórnarráðsins). Í erindinu er fjallað um þessi tvö kerfi sem höfðu úrlausnarvald í skilnaðarmálum og greint frá því hvor leiðin að hjónaskilnaði hafi verið algengari hér á landi, dómstólaleiðin eða bónarleið til konungs (leyfisveitingakerfið). Kynntar eru helstu niðurstöður rannsóknarinnar á hjónaskilnuðum á Íslandi: fjöldi og tíðni skilnaða, algengustu skilnaðarástæður, hvor aðillinn átti oftar frumkvæði að skilnaði og hvernig fór með forsjá barna og eignaskipti. Einnig er greint frá búsetu og samfélagsstöðu skilnaðarhjónanna.

Eiríkur Hermannsson: Vonskuverk og misgjörningar. Dómsvaldið gegn brotlegum bændum og fjölskyldum þeirra 1792-1808

Leiðbeinandi: Már Jónsson. Í rannsókninni eru sagðar sögur fimm bændafjölskyldna sem gerðust sekar um sauðaþjófnað og raktar þær afleiðingar sem afbrotin höfðu í för með sér fyrir fjölskyldurnar og nærsamfélag þeirra. Húsbændurnir fimm höfðu aldrei áður gerst brotlegir við lög og hvorki þeir né aðrir heimilismenn höfðu haft á sér orð um óráðvendni. Þeir sem brotið var gegn voru flestir einnig bændur og almúgamenn sem bjuggu við svipaðar aðstæður, á tímum þegar fáir voru aflögufærir með matvæli. Málin sem tekin eru til umfjöllunar fóru alla leið í dómskerfinu, frá héraðsdómi til alþingis eða landsyfirréttar. Í öllum tilvikum urðu húsbændurnir að afplána dóma og þrír þeirra voru dæmdir til ævilangrar þrælkunar. Húsmæðurnar og stundum aðrir heimamenn fengu líka dóma fyrir þátttöku í brotinu.

Afleiðingarnar urðu upplausn fjölskyldnanna til lengri eða skemmri tíma með íþyngjandi afleiðingum fyrir sveitunga hinna brotlegu. Rannsóknin byggir að mestu á frumheimildum dómabóka, gagna Landsyfirréttar og fangelsisyfirvalda en einnig prestþjónustubók, sóknarmannatala og hreppsbóka. Einnig er fjallað um breytingar á refsilöggjöf og dómaframkvæmd á tímabilinu þar tókust sjónarmið um mikilvægi fælingarmáttar harðra refsinga og nýir hugmyndastraumar um málsbætur og betrun.

Gunnar Sveinbjörn Óskarsson: Efnahagsbrot og valdatafl. Athafnamenn á Íslandi á fyrri hluta 20. aldar

Leiðbeinendur:  Guðmundur Hálfdánarson og Ragnheiður Kristjánsdóttir Sögusviðið er Ísland á fyrsta þriðjungi 20. aldar. Ferill nokkurra athafnamanna, embættismanna og stjórnmálamann fléttast saman með margvíslegum hætti. Atburðarásin nær dramatískum hápunkti um og laust eftir 1930. Stórir atburðir þeirrar sögu eru óstjórn í fjármálum, sem meðal annars leiddi til falls Íslandsbanka, og pólitískar deilur tveggja stærstu stjórnmálaflokka á þingi, sem sökuðu hvorn annan um misbeitingu valds.

Deilur um kjördæmaskipan ullu stjórnarskiptum árið 1932, en margt bendir til að ástæður hafi ekki síður markast af deilum um pólitíska hagsmunagæslu og pólitískar ofsóknir. Hér er áformað að skýra þessa mynd nánar með því að rannsaka feril nokkurra valinna athafnamanna, sem ýmist voru bitbein í pólitískri umræðu eða sættu ákæru á nefndu árabili. Þar eru hinar pólitísku deilur og umræðan sem slík rannsóknarefni jafnt sem raunverulegir atburðir.

Jean-Michel Kalmbach, dósent í hagnýtum málvísindum við háskólann í Jyväskylä í Finnlandi, heldur fyrirlestur um kennslu franskrar málfræði á vegum Stofnunar Vigdísar Finnbogadóttur í erlendum tungumálum.

Fyrirlesturinn verður fluttur á frönsku og ber yfirskriftina « La contextualisation de la description de la grammaire dans les grammaires françaises produites hors de France : découvertes et enseignement ».

Jean-Michel Kalmbach hefur stundað rannsóknir á kennslu franskrar málfræði og fransks framburðar og gefið út fræðirit um það efni. Hann tekur þátt rannsóknarverkefninu « Grammaires et contextualisation » (GRAC), sem er hluti af rannsóknarhópnum « Didactique des langues, des textes et des cultures » við Sorbonne-háskóla (Paris III Sorbonne-Nouvelle). Um þessar mundir stýrir hann verkefni um franskan málfræðivef sem verður opnaður í júlí 2016 af alþjóðlegum samtökum frönskukennara (FIPF) og stofnun franskrar tungu og tungumála sem töluð eru í Frakklandi (DGLFLF).

Allir eru velkomnir.

Jónas Þór Markússon flytur fyrirlestur um verkefni sitt til meistaraprófs í vélaverkfræði. Heiti verkefnisins er Hagkvæmniathugun á kögglunarverksmiðju fyrir kolefni til notkunar í kísiljárnframleiðslu.

Ágrip

Rannsakað var hagkvæmni þess að köggla hráefni fyrir járnblendiverksmiðju Elkem Ísland ehf. Skoðað var hvort hægt væri að ná fram hagkvæmni með því að kaupa ódýrara hráefni og uppfæra það í köggla áður en það er notað í framleiðslu í járnblendiverksmiðju Elkem. Markmið þessarar aðferðar er að minnka hráefniskostnað og jafnframt ná fram aukinni hagkvæmni í kísiljárnframleiðsluferlinu. Drög af hönnun kögglunarverksmiðju eru kynnt ásamt því að allur vélbúnaður hennar er tilgreindur og kostnaður metinn. Hagkvæmismat var framkvæmt þar sem núverandi hráefnisstaða er borin saman við kögglun. Fimm mismunandi framleiðslutilfelli voru skoðuð þar sem hlutfall köggla af heildar hráefnisþörf verksmiðju Elkem jókst úr 42% og upp í 100%. Niðurstaðan er að kögglunarframleiðsla reynist arðbær í öllum fimm tilfellunum sem skoðuð voru.

Leiðbeinendur:
Dr. Magnús Þór Jónsson, prófessor við Iðnaðarverkfræði, vélaverkfræði og tölvunarfræðideild Háskóla Íslands.
Dr. Sigrún Nanna Karlsdóttir, dósent við Iðnaðarverkfræði, vélaverkfræði og tölvunarfræðideild Háskóla Íslands.
Dr. Þorsteinn Hannesson, framkvæmdastjóri sérverkefna hjá Elkem Ísland ehf.

Prófdómari: Dr. Birna Pála Kristinsdóttir, framkvæmdastjóri HSEQ og Tæknisviðs, Rio Tinto Alcan á Íslandi.