Föstudaginn 29. apríl ver Katrín Halldórsdóttir doktorsritgerð sína í líffræði við Líf- og umhverfisvísindadeild Háskóla Íslands. Heiti verkefnisins er: Náttúrlegt val og tegundamyndun í þorski og skyldum þorskfiskum (Natural selection and speciation in Atlantic cod and related cod-fish).

Andmælendur eru dr. Matthew W. Hahn, prófessor við líffræðideild Háskólans í Indiana, Bloomington, Bandaríkjunum, og dr. Michael Matschiner, rannsóknamaður við miðstöð rannsókna í vistfræði og þróunarfræði, við lífvísindadeild Óslóarháskóla.

Leiðbeinandi var dr. Arnar Pálsson, dósent við Líf- og umhverfisvísindadeild Háskóla Íslands. Einnig sátu í doktorsnefnd dr. Pétur Henry Petersen, dósent við Læknadeild Háskóla Íslands, og dr. Helga M. Ögmundsdóttir, prófessor við Læknadeild Háskóla Íslands.

Dr. Anna Dóra Sæþórsdóttir, dósent og deildarforseti Líf- og umhverfisvísindadeildar, stjórnar athöfninni.

Ágrip af rannsókn
Atlantshafsþorskur, Gadus morhua, er þekktur fyrir sérstaklega mikla frjósemi. Hver hrygna hrygnir milljónum eggja í hvert sinn. Lífvera með slíka frjósemi ætti að geta þolað sterkt val og svarað hraðar valþrýstingi umhverfisins en minna frjósamar lífverur. Af þessum ástæðum er þorskurinn ákjósanleg lífvera eða líkan til rannsókna á náttúrulegu vali á sameindasviði í villtum stofnum. Samanburður milli skyldra lífvera í tegundahópum getur verið gagnlegur við mat á aðskilnaði og uppruna. Hann getur einnig gagnast í leit að skilningi á þeim þáttum sem valið herjar á og eru mikilvægir fyrir darwinska hæfni lífveranna. Í doktorsverkefninu voru raðgreind gen sem líkleg eru til að vera undir vali, sem og heil erfðamengi. Auk Atlantshafsþorsksins voru rannsakaðir Kyrrahafsþorskur (Gadus microcephalus), Grænlandsþorskur (Gadus ogac), Alaskaufsi (Gadus chalcogrammus), ískóð (Boreogadus saida), og ísþorskur (Arctogadus glacialis). Vísbendingar um sameiginlega fjölbrigðni meðal samsæta gena milli ólíkra tegunda er mikilvæg sönnun um jafnvægisval, kraft sem viðheldur erfðabreytileika í stofnum. Merki um slíkt fannst í Cathelicidin-genum sem tilheyra meðfædda ónæmiskerfinu. Nýjar aðferðir byggðar á fjölsamruna Λ samfallanda (multiple merger coalescent), aðferðir sem finna sameiginlegan forföður gena, voru notaðar sem núlllíkan til þess að rannsaka val á Ckma-geninu. Við stofnerfðafræðigreiningu erfðamengjagagna á um 200 einstaklingum af þessum mismunandi þorskfisktegundum var beitt nýlegum tölfræðiaðferðum um sennileika arfgerða. Niðurstöður sýndu að þróunarlegur uppruni Alaskaufsans er kynblöndun milli ískóðs og Atlantshafsþorsks. Sett er fram tilgáta um æxlunarlega einangrun vel þekktra vistgerða þorsks við Ísland, útsjávar- og strandgerðar, sem með kynblöndun hafi myndað nýja æxlunarlega einangraða tegund sem hefur sama litningafjölda og foreldragerðirnar. Blendingstegundin virðist æxlunarlega einangruð frá foreldragerðunum og þrífst í vist sem spannar vistir beggja foreldragerðanna.

Um doktorsefnið
Katrín Halldórsdóttir er fædd árið 1972. Hún lauk BS-prófi í líffræði frá Háskóla Íslands 2003 og meistaragráðu í líffræði frá sama skóla 2007. Katrín hefur unnið sem verkefnisstjóri á rannsóknastofu í þróunar- og stofnerfðafræði og við kennslu  í skyldum greinum við Háskóla Íslands samhliða námi.

Katrín á þrjú börn, Odd (f. 1996), Nönnu Bríeti (f. 2003) og Tjörva (f. 2010) og er gift Einari Árnasyni.

Misserisþing Menntavísindasviðs verður haldið í Bratta í húsnæði Menntavísindasviðs í Stakkahlíð miðvikudaginn 27. apríl frá kl. 14-17. Starfsfólk er beðið að taka tímann frá. 

Dagskrá verður auglýst síðar.

Mánudaginn 25. apríl fer fram doktorsvörn við Íslensku- og menningardeild Háskóla Íslands. Þá ver Sean Lawing doktorsritgerð sína: Perspectives on Disfigurement in Medieval Iceland. Vörnin fer fram í Hátíðasal Háskóla Íslands í aðalbyggingu Háskólans og hefst hún kl. 13:00.

Andmælendur eru Jón Viðar Sigurðsson, prófessor við Universitetet i Oslo og William Ian Miller, prófessor við University of Michigan Law School. Aðalleiðbeinandi Seans var Ármann Jakobsson prófessor í íslenskum bókmenntum fyrri alda en í doktorsnefnd voru auk hans Vésteinn Ólason fyrrverandi prófessor í íslenskum bókmenntum og forstöðumaður Stofnunar Árna Magnússonar í íslenskum fræðum og Lára Magnúsardóttir forstöðumaður Rannsóknaseturs Háskóla Íslands á Norðurlandi vestra.

Um efni ritgerðarinnar

Ritgerðin er rannsókn á líkamlegri afmyndun í íslenskri menningu á þjóðveldisöld, sér í lagi á 13. öld. Með orðinu afmyndun er átt við hvers kyns líkamlegar skerðingar eða frávik, hvort sem um er að ræða meðfæddar skerðingar, áunnar eða af manna völdum. Efniviður rannsóknarinnar eru norræn miðaldalög og miðaldabókmenntir. Þeir lagatextar sem liggja til grundvallar eru norsku lagasöfnin Gulaþingslög og Frostuþingslög og hin íslenska Grágás. Margvíslegar tegundir miðaldabókmennta eru greindar en Sturlunga saga er þó í forgrunni. Ekki er um heildarúttekt á efninu að ræða heldur eru í hverjum kafla teknir fyrir og greindir ólíkir þættir líkamlegrar afmyndunar allt frá vöggu til grafar. Umfjöllunarefnin eru: bætur fyrir limlestingar, útburður afmyndaðra barna, afmyndun og níð, limlestingar á Sturlungaöld og greftrun stakra líkamshluta. Sama nálgun er notuð í öllum þáttum ritgerðarinnar og með djúpgreiningu er sýnt fram á að í þeim textum sem rannsakaðir eru birtast ólík menningarleg og samfélagsleg viðhorf til afmyndunar og eðli hennar. Hægt er að túlka samskonar dæmi um afmyndun á margvíslegan hátt eftir sjónarhorni. Af þeim sökum er því hvorki mögulegt né æskilegt að setja fram einfaldar skilgreiningar á afmyndun á þjóðveldisöld og ætti að taka tillit til þeirrar niðurstöðu við frekari rannsóknir á efninu.

Um doktorsefnið

Sean Lawing er fæddur 15. may 1969. Hann hefur lokið BA-prófi í þýsku og MA-prófi í germönskum málum og bókmenntum frá University of North Carolina. Hann er nú kennari í Department of History and Social Sciences við Bryn Athyn College, Pennsylvania.

Á sumardaginn fyrsta, þann 21. apríl næstkomandi, verður haldið málþing í minningu dr. Brodda Jóhannessonar, skólastjóra Kennaraskóla Íslands og fyrsta rektors Kennaraháskóla Íslands. Þann dag eru liðin 100 ár frá fæðingu hans. Dr. Broddi setti mark á samtíð sína og hafði djúptæk áhrif á nemendur sína og samstarfsmenn.

Æviferill Brodda var helgaður menntun og menningu. Hann kenndi víða, lengst við Kennaraskóla Íslands og varð skólastjóri KÍ 1962–1971 og eftir það fyrsti rektor Kennaraháskólans 1971-75. Eftir Brodda liggja nokkrar bækur, frumsamdar og þýddar, auk fjölda greina og fyrirlestra. Hann var um árabil ritstjóri Menntamála, tímarits um uppeldis- og menntamál, sem gefið var út um árabil af SÍB (Sambandi íslenskra barnakennara).

Broddi setti sitt mark á þróun kennaramenntunar á Íslandi með hugsjónum sínum og dug. Hann var mikill náttúrunnandi og náttúruverndarsinni löngu áður en talað var um menn sem slíka. Rödd Brodda hljómaði oft í útvarpi, en hann var löngum eftirsóttur þáttastjórnandi, viðmælandi og upplesari.

Málþingið fer fram umræddan dag, kl. 14-16, í Skriðu í húsnæði Menntavísindasviðs Háskóla Íslands (gamla KHÍ) við Stakkahlíð.

Að málþinginu standa nokkrir nemendur og samstarfsmenn dr. Brodda í samvinnu við Menntavísindasvið Háskóla Íslands.

Dagskrá málþingsins

Ráðstefna Norræna fyrirbærafræðifélagsins (Nordic Society for Phenomenology – NoSP) fer fram í Háskóla Íslands dagana 21.-23. apríl. Ráðstefnan er öllum opin og aðgangur er ókeypis. Ráðstefnan fer fram á ensku.

Norræna fyrirbærafræðifélagið er eitt stærsta félag heimspekinga á Norðurlöndum. Félagið var stofnað árið 2001 og hefur haldið ráðstefnur árlega frá árinu 2003. Ráðstefnan í Reykjavík 2016 verður sú þrettánda í röðinni og er þetta í þriðja skipti sem ráðstefna félagsins fer fram við Háskóla Íslands.

Yfirskrift ráðstefnunnar er „Phenomenology and Beyond“.

Á dagskránni eru sjö aðalerindi og 78 styttri erindi í málstofum.

Ráðstefnan hefst kl. 13:00 fimmtudaginn 21. apríl í stofu 101 í Odda. Opnunarfyrirlesturinn heldur Shaun Gallagher, prófessor við University of Memphis, sem er einn þekktasti sérfræðingur heims á sviði fyrirbærafræði og hugfræða (e. cognitive sciences). Meðal bóka hans má nefna How the body shapes the mind (2005) og The phenomenological mind (2008; meðhöfundur Dan Zahavi). Sjá nánar á http://www.memphis.edu/philosophy/people/bios/shaun-gallagher.php.

Meðal annarra aðalfyrirlesara eru Marcia Sá Cavalcante Schuback, prófessor við Södertörns högskola í Stokkhólmi, og Vilhjálmur Árnason, prófessor við Háskóla Íslands.

Eins og nærri má geta verður æði margt til umfjöllunar á ráðstefnunni, en meðal þess má nefna fáfræði, barnæsku, geðræna kvilla, táknfræði, líkamleika, sköpun, skynjun, hugtakamyndun, flóttafólk, skuldir, dýr og menn, þunglyndi, öndun, gagnsleysi, veru-til-dauðans, samfélög, stríð, Evrópu, sjálfsraskanir, samkennd, dulhyggju, líkamstjáningu, túlkunarfræði, heimilisleysi, vistspeki, tilfinningar, atvinnuviðtöl, afstæðiskenninguna, gaumstol og Múmínálfana.

Ráðstefnan er öllum opin og aðgangur er ókeypis. Ráðstefnan fer fram á ensku.

Um fyrirbærafræði má fræðast á Vísindavefnum: http://visindavefur.hi.is/svar.php?id=7104

Ráðstefnan er haldin á vegum Heimspekistofnunar Háskóla Íslands í samvinnu við Félag áhugamanna um heimspeki og Hugvísindastofnun Háskóla Íslands.

Dagskrá NoSP 2016 (pdf).

Afmælishátíðin verður haldin í Bratta við Stakkahlíð síðasta vetrardag, miðvikudaginn 20. apríl kl. 17-19. Dagskráin verður með léttu sniði þar sem farið verður yfir sögu greinarinnar og nokkrir fyrrum og núverandi nemendur segja frá námi sínu og störfum. 

Dagskrá

17:00-17:10 – Ólafur Páll Jónsson, prófessor og deildarforseti Uppeldis- og menntunarfræðideildar: Setning

17:10-17:20 – Jón Vilberg Jónsson, nemi í uppeldis- og menntunarfræði: Sjónarhóll nemenda

17:20-17:30 – Inga Guðrún Kristjánsdóttir, MA í uppeldis- og menntunarfræði og MA í náms- og starfsráðgjöf: Kennarar sem fyrirmyndir og hvatning - Mikilvægi stuðnings við rannsóknir nema

17:30-17:40 – Eyrún María Rúnarsdóttir, aðjúnkt og doktorsnemi við Menntavísindasvið: Af mentorum, mannauði og meiriháttar menntun

17:40-17:50 – Sigríður Hulda Jónsdóttir, framkvæmdastjóri SHJ ráðgjafar: Vegir liggja til allra átta

17:50-18:00 – Jóhanna Einarsdóttir, prófessor og forseti Menntavísindasvið: Málþingslok

Að dagskrá lokinni verður boðið upp á léttar veitingar. 

Allir velkomnir.

Námsbraut um kennslu í framhaldsskólum og Rannsóknarstofa um þróun skólastarfs við Háskóla Íslands boða til opinna funda um rannsóknir á framhaldsskólastarfi. Málstofurnar verða haldnar í húsnæði Menntavísindasviðs Háskóla Íslands við Stakkahlíð. Erindin eru að jafnaði um 20 mínútur og jafnlangur tími er ætlaður til umræðna. Erindin eru flutt á íslensku nema annað sé tekið fram.

Berglind Rós Magnúsdóttir, lektor við Menntavísindasvið Háskóla Íslands flytur fyrirlestur undir yfirskriftinni: Þrengt að opnu framhaldsskólavali árin 2010–2012: Forsendur og saga málsins.

Opið skólaval er miðlægt hugtak innan markaðsvæddra menntakerfa og byggir á þeirri hugmyndafræði að menntun sé fyrst og fremst vara sem metin er út frá skiptigildi hennar innan þekkingarhagkerfisins. Hér á landi hafði opið val verið við lýði í framhaldsskólum frá 2006 en reglum var breytt fyrir skólaárin 2010–2012 þannig að 45% nýnema á fyrsta ári áttu að koma frá skilgreindu upptökusvæði skóla. Í erindinu verður sjónum beint að forsendum breytinganna, viðbrögðum og afdrifum málsins innan skólavettvangsins.

Allir velkomnir meðan húsrúm leyfir.

Í tilefni 10 ára afmælis þverfræðilegs meistaranáms í umhverfis- og auðlindafræði býður námsbrautin, í samstarfi við BROS kvikmyndaframleiðslufyrirtæki, til frumsýningar á heimildarmyndinni „Maðurinn sem minnkaði – vistsporið sitt“. Pallborðsumræður og móttaka að sýningu lokinni.

„Maðurinn sem minnkaði – vistsporið sitt“, fjallar um Sigga og baráttu hans við að lifa sjálfbæru lífi í ósjálfbæru samfélagi. Við fylgjumst með Sigga reyna af fremsta megni að ná neyslu sinni inn fyrir mörk sjálfbærni eins og þau eru skilgreind af aðferðarfræði vistsporsmælinga (e. Ecological Footprint).

Dagskrá
Ávarp:
dr. Guðrún Pétursdóttir, forstöðumaður Stofnunar Sæmundar Fróða við Háskóla Íslands

Fundarstjóri:
Magnús B. Jóhannesson, rekstrarhagfræðingur og framleiðandi

Þátttakendur í pallborði:

• Ragnheiður Elín Árnadóttir, viðskipta- og nýsköpunarráðherra (innslag)
• Dagur B. Eggertsson, borgarstjóri Reykjavíkurborgar
• dr. Brynhildur Davíðsdóttir, prófessor í umhverfis- og auðlindafræði við Háskóla Íslands
• Þorsteinn Víglundsson, framkvæmdastjóri Samtaka atvinnulífsins
• Kristín Linda Árnadóttir, forstjóri Umhverfisstofnunar
• Snorri Baldursson, formaður Landverndar
• Sigurður E. Jóhannesson, umhverfis- og auðlindafræðingur, framleiðandi

Móttaka að loknum pallborðsumræðum.

Allir velkomnir og aðgangur ókeypis.

Nánari upplýsingar um myndina og aðstendur hennar má finna á facebook-viðburði frumsýningarinnar.

BMC Seminar Thursday, April 20th at 12:00 in room 343, Læknagarður

Speaker: Birna Þorvaldsdóttir, a Ph.D. student in Jórunn Erla Eyfjörðs lab (Cancer Research Laboratory), at the Biomedical Center, Faculty of Medicine, University of Iceland

Title: Telomere length measurements using a multiplex qPCR method

Abstract: Telomeres are repeated nucleotide sequences (TTAGGG)n with attached proteins that play a critical role in maintaining chromosomal stability by protecting chromosome ends from damage and degradation. Telomere sequences shorten progressively with each cell division, commonly referred to as the end-replication-problem. Under normal circumstances, telomere length reaches a certain threshold, which leads to replicative senescence in cells, and this has been associated with aging. Dysfunctional telomere maintenance can cause excessive telomere shortening which can lead to chromosomal instability. Short telomeres have been linked to increased risk of various diseases, including many cancers.

We have recently set up a high throughput assay for telomere length measurements using multiplex qPCR, first described by Cawthon (2009). In multiplex qPCR the gene/area of interest and the reference gene are run in the same reaction, increasing accuracy and throughput while reducing reagent cost. We have already screened over 1500 samples from Icelandic breast cancer patients.

Þing Heilbrigðisvísindasviðs 2016 verður haldið í Hátíðasal Háskóla Íslands þriðjudaginn 19. apríl frá kl. 13 - 16. 

Dagskrá þingsins: 

Viðskiptafræðistofnun Háskóla Íslands mun standa fyrir Vorráðstefnu um rannsóknir í viðskiptafræði, þriðjudaginn 19. apríl næstkomandi.  Tilgangurinn er m.a. að skapa eftirsóknarverðan vettvang fyrir kynningu rannsóknarverkefna og faglegar umræður um framlag rannsóknaraðila. 

Hér má nálgast nánari upplýsingar um ráðstefnunna

Hér má nálgast dagskrá ráðstefnunnar

Erlín Emma Jóhannsdóttir flytur fyrirlestur um verkefni sitt til meistaraprófs í líffræði. Heiti verkefnisins er: Tegundafjölbreytni og útbreiðsla rykmýssamfélaga (Chironomidae) í fjöruvist stöðuvatna á Íslandi.

Ágrip

Lilja Karlsdóttir flytur fyrirlestur um verkefni sitt til meistaraprófs í ferðamálafræði. Heiti verkefnisins er:  MICE ferðamennska: Virðisskapandi þættir í markaðsmiðun MICE vörunnar almennt og í Reykjavík. 

Ágrip

Markmið þessarar rannsóknar er að draga fram þá virðisskapandi þætti sem mikilvægt er að hafa í huga við markaðsmiðun MICE vörunnar og eru ráðandi í ákvörðun MICE skipuleggjenda um val á áfangastöðum fyrir viðburði sem þeir taka þátt í að skipuleggja. Einnig er markmið að finna þá þætti sem eru ráðandi í að móta virði Reykjavíkur í MICE ferðamennsku.
Notaðar eru fræðilegar upplýsingar og upplýsingar úr rannsóknum CBI og Cvent. Auk þess var framkvæmd megindleg rannsókn sem lögð var fyrir erlenda MICE skipuleggjendur úr tengslaneti Meet in Reykjavík (MIR).

Niðurstöðurnar leiddu í ljós að það er að ýmsu að huga við markaðsmiðun áfangastaða í MICE ferðamennsku. Flestir þættir sem lúta að aðdráttarafli áfangastaða, bæði svokallaðir erfðir og áunnir þættir sem Michael E. Porter talar um að móti samkeppnishæfni, auka virði í MICE ferðamennsku. Hinir áunnu þættir, eins og gisting og viðburðaraðstaða, virðast þó skapa meira virði en hinir erfðu þættir. Eins og staðan er í dag eru þessir áunnu þættir á áfangastöðum flestir mjög samkeppnishæfir og til að auka virði er því mikilvægt að draga fram einhverja sérstöðu þeirra. Niðurstöður rannsóknarinnar benda til þess að náttúran og einstakleiki Reykjavíkurborgar þ.e. hinir erfðu þættir áfangastaða frekar en hinir áunnu skapi Reykjavík ákveðna sérstöðu og þar með samkeppnisforskot í MICE ferðamennsku. 

Leiðbeinendur: Katrín Anna Lund, dósent í ferðamálafræði við Háskóla Íslands og Magnús Haukur Ásgeirsson, aðjunkt í ferðamálafræði við Háskóla Íslands.
Prófdómari: Rósbjörg Jónsdóttir, Framkvæmdastjóri Gekon.

Gerður Rún Rúnarsdóttir flytur fyrirlestur um verkefni sitt til meistaraprófs í efnafræði. Heiti verkefnisins er: Efnasmíðar og hvarfgirni trípeptíð estera við málmjónir (Synthesis and investigation of reactivity of alkylated tripeptides with metal ions)

Ágrip:
Release of greenhouse gases is a great environmental concern in todays world. Carbon dioxide is the thermodynamic end product of combustion of organic compounds and it is one of the most abundant greenhouse gases. CO2 is known as relatively thermodynamically stable and to have high kinetic barrier.[1] A feasible approach to trap and recycle CO2 from industrial waste in an economical manner is to reduce it to C1 starting materials for the chemical industry such as methanol, methane, or formic acid. Formation of these C1 products is facilitated when metal based catalysts are employed to lower the kinetic barrier and provide a reaction pathway that may occur under ambient conditions.[2][3] The long term vision is to synthesize a biodegradable CO2 copolymer. In the research presented, synthetic methodology for a novel tripeptide, using liquid phase peptide synthesis (LPPS), was completed. The tripeptide was employed as a ligand to form a palladium complex that was characterized. Our approach uses alkylated tripeptides as a ligand that can coordinate to a metal ion forming 5 or 6 membered ring chelates which are also the thermodynamically most stable form of chelation,[4][5][6] and may form a complex that is coordinatively unsaturated. Alkylated glutathione (GSH) was used as a model tripeptide and its reaction with metal ions was investigated.

Leiðbeinendur: Dr. Sigridur G. Suman, dósent við Raunvísindadeild Háskóla Íslands og and dr. Ingvar H. Árnason, prófessor emeritus við Raunvísindadeild Háskóla Íslands.
Prófdómari: Dr. Gissur Örlygsson, verkefnisstjóri hjá Nýsköpunarmiðstöð Íslands