Föstudaginn 23. ágúst nk. fer fram doktorsvörn við Sagnfræði- og heimspekideild Hugvísindasviðs Háskóla Íslands. Þá mun Þorsteinn Helgason verja doktorsritgerð sína: Minning og saga í ljósi Tyrkjaránsins.
Andmælendur eru dr. Helgi Þorláksson prófessor við Sagnfræði- og heimspekideild Háskóla Íslands og dr. Hrefna Róbertsdóttir sagnfræðingur hjá Þjóðskjalasafni Íslands.
Ritgerðin var samin án leiðsagnar en í dómnefnd sátu áðurtaldir andmælendur auk dr. Más Jónssonar prófessors við Sagnfræði- og heimspekideild Háskóla Íslands.
Dr. Svavar Hrafn Svavarsson prófessor og forseti Sagnfræði- og heimspekideildar stjórnar athöfninni sem fer fram í Hátíðasal Háskóla Íslands í Aðalbyggingu og hefst kl. 13.00.
Ágrip úr rannsókn:
Tyrkjaránið á Íslandi árið 1627 er alþekktur atburður en í rannsókninni og ritgerðinni er hann einkum skoðaður sem sameiginleg minning á Íslandi og sem sögulegt fyrirbæri í alþjóðakerfinu og stöðu Íslands í því. Atburðurinn hefur traustan sess í þjóðminningunni eins og sést m.a. af því að um hann er fjallað í öllum íslenskum kennslubókum í sögu allt frá 1880. Hann birtist einnig í örnefnum og þjóðsögum auk ritaðra frásagna sem skráðar voru skömmu eftir að ránið átti sér stað. Í rannsókninni eru einnig dregin fram óþekktari ummerki, svo sem altaristafla í kirkjunni á Krossi í Landeyjum sem talin er útlegging á Tyrkjaráninu. Alþjóðlega séð var ránið þáttur í átökum kristinna og íslamskra ríkja og átti sér stað þegar Danakonungur beið lægri hlut fyrir kaþólskum keisaraher í Þrjátíu ára stríðinu. Ránið var gert undir íslömskum fána en liðsmenn voru margir hverjir Evrópumenn að uppruna sem kastað höfðu trúnni. Atburðurinn ber því merki ringulreiðar í alþjóðakerfinu en í ritgerðinni er leitast við að greiða úr flækjum atburðanna með því að staðsetja þá í þjóðarétti sjórána, einkum korsara í Norður-Afríku, og með því að kanna bakgrunn korsarasamfélaga, sérstaklega í borginni Sale í Marokkó. Sömuleiðis er reynt að varpa ljósi á viðhorf og aðgerðir danskra og íslenskra stjórnvalda til varnar landinu og til að leysa fanga og þræla úr haldi. Í rannsókninni var leitað fanga í áður ónotaðar heimildir, einkum danskar, hollenskar og franskar. Leitast er við að rannsaka málið á fjölþættan hátt, draga fram álitamál og tengja umfjöllunina við stefnur og strauma í fræðaheiminum. Tyrkjaránið hefur verið talið hræðilegra en eyðilegging Jerúsalem (Kláus Eyjólfsson) en einnig mesta afrek korsara Norður-Afríku (Lemnouar Merouche). Það er því brunnur sem hægt er lengi að ausa úr en það sem upp úr brunninum kemur er litið mismunandi augum.
Um doktorsefnið:
Þorsteinn Helgason er fæddur á Akranesi árið 1946, sonur Helga Þorlákssonar og Gunnþóru Sigurbjargar Kristmundsdóttur. Hann ólst upp í Reykjavík, tók stúdentspróf frá MR 1966, kennarapróf frá Kennaraskólaskóla Íslands 1969 en stundaði háskólanám einkum í Svíþjóð og lauk fil.kand. prófi árið 1975. Magistersgráðu frá Háskóla Íslands lauk hann 1997. Þorsteinn hefur kennt á öllum skólastigum en er nú dósent í sagnfræði og sögukennslu við Menntavísindasvið Háskóla Íslands.
Eiginkona Þorsteins er Guðlaug Magnúsdóttir félagsráðgjafi og þerapisti og eiga þau þrjú börn, Magnús, Helga og Sigrúnu.