Mánudaginn 28. september ver Olga Kolbrún Vilmundardóttir doktorsritgerð sína í landfræði við Líf- og umhverfisvísindadeild Háskóla Íslands. Ritgerðin ber heitið: Jarðvegsmyndun við hörfandi jökla á Suðausturlandi (Soil development within glacier forelands, Southeast Iceland).
Andmælendur eru dr. Ólafur Arnalds, prófessor við Landbúnaðarháskóla Íslands, og dr. Markus Egli, prófessor við Háskólann í Zürich, Sviss.
Leiðbeinandi var dr. Guðrún Gísladóttir, prófessor í landfræði við Líf- og umhverfisvísindadeild Háskóla Íslands. Meðleiðbeinandi var dr. Rattan Lal, prófessor við School of Environment and Natural Resources í Ohio State University í Bandaríkjunum. Auk þeirra sat í doktorsnefnd dr. Þóra Ellen Þórhallsdóttir, prófessor við Líf– og umhverfisvísindadeild Háskóla Íslands.
Dr. Anna Dóra Sæþórsdóttir, dósent og varadeildarforseti Líf– og umhverfisvísindadeildar Háskóla Íslands stjórnar athöfninni.
Ágrip af rannsókn
Jöklar á Íslandi hafa hörfað meira og minna frá lokum litlu ísaldar um 1890. Þar sem land verður íslaust hefst gróðurframvinda og efnaveðrun sem leiðir til jarðvegsmyndunar. Þessi ritgerð fjallar um jarðvegsmyndun og gróðurframvindu fyrir framan tvo skriðjökla á Suðausturlandi, Skaftafellsjökul og Breiðamerkurjökul. Þar sem staða jökla á ákveðnum tíma er þekkt má nýta hana til að rekja breytingar á gróðri og jarðvegi með auknum aldri yfirborðsins. Rannsóknir sýndu að breytingar á jarðvegi stjórnuðust af aldri yfirborðs og gróðurframvindu; rúmþyngd og pH (H2O) lækkuðu með tíma en glæðitap (LOI), lífrænt kolefni (SOC) og köfnunarefni (N) ásamt pH (NaF), jukust með tíma. Til að byrja með var gróðurframvinda hæg, sem endurspeglaðist í hægri jarðvegsmyndun fyrstu 50 árin. Eftir það þróaðist gróðurfar við jöklana í sitt hvora áttina, þar sem smárunnar og runnar einkenndu elstu jökulgarða við Skaftafellsjökul, en grös einkenndu elstu jökulgarða við Breiðamerkurjökul þar sem engir runnar voru. Mesti uppsöfnunarhraði kolefnis reyndist vera í elstu jökulurðinni við Skaftafellsjökul, 9.1 g m-2 yr-1 eftir 120 ár. Söfnunarhraðinn var talsvert lægri við Breiðamerkurjökul eða 4−4.5 g m-2 yr-1 eftir 67−122 ár. Hann var talsvert lægri við jöklana tvo en mælst hefur í uppgræðslum og í skógrækt hér á landi. Landslag hafði áhrif á jarðvegsmyndun þar sem lægðir innan jökullandslagsins höfðu marktækt hærri SOC, N, ál (Alox) og járn (Feox) gildi. Við Breiðamerkurjökul skipti fuglalíf sköpum þar sem ‘svalþúfur’ eða ‘fuglaþúfur’ höfðu myndast á toppum jökulgarða og þær reyndust vera ‘heitir reitir’ jarðvegsmyndunar í jökulurðinni. Árleg uppsöfnun SOC í jökulurðinni var áætluð 20.7 Mg C ár-1 við Skaftafellsjökul og 19.7 Mg C ár-1 við Breiðamerkurjökul.
Um doktorsefnið
Olga Kolbrún fæddist 1981 og ólst upp á Seyðisfirði. Hún lauk BS-gráðu í landfræði frá Háskóla Íslands 2004 og meistaragráðu í landfræði frá sama skóla árið 2009, þá starfandi á Náttúrufræðistofnun Íslands. Á meðan doktorsnámi stóð dvaldi Olga eitt ár við Ohio State University í Bandaríkjunum. Rannsóknin var styrkt af Rannsóknasjóði Háskóla Íslands, Háskólasjóði, Orkurannsóknasjóði Landsvirkjunar, Rannís, Vinum Vatnajökuls, Kvískerjasjóði og Targeted Investment in Excellence, Climate, Water and Carbon Project, Carbon Management and Sequestration Centre, Ohio State University, Bandaríkjunum. Olga er gift Halldóri Vagni Hreinssyni og eiga þau tvær dætur, Snædísi Erlu 5 ára og Valgerði Svönu 2 ára.