Tveir fyrirlestrar í fyrirlestraröð Miðaldastofu um landnám Íslands
Hvor fyrirlestur er um 20 mínútur.
—o—
Ármann Jakobsson
Sannleikurinn er ekki í bókum
Fimmtudaginn 30. apríl 2015 kl. 16.30
Odda 101
Þó að uppruni og tilgangur Landnámabókar sé gamalt bitbein fræðimanna hafa bókmenntaleg og frásagnarleg einkenni textans sjaldan verið í miðdepli. Í þessu erindi verður tekist á við Landnámabók sem sagnarit í samanburði við Íslendingasögurnar enda má líta svo á að ýmsir þættir í Landnámu séu meiðir af sömu frásagnarhefð og ýmsar Íslendingasögur. Á hinn bóginn er talsverður munur á stöðu sagnaritaranna gagnvart efninu og sá greinarmunur verður ræddur í þessu erindi og um leið fengist við ýmsar helstu andstæður í rannsóknum á íslenskum miðaldatextum: sagnfræði og skáldskap, satt og logið, sagnfestu og bókfestu, hefð og nýmæli.
Ármann Jakobsson lauk doktorsprófi í íslenskum bókmenntum frá Háskóla Íslands árið 2003. Hann er nú prófessor í íslenskum bókmenntum fyrri alda við Háskóla Íslands. Meðal nýlegra bóka eftir hann eru Nine Saga Studies: The Critical Interpretation of the Icelandic Sagas (2013), Íslendingaþættir: saga hugmyndar (2014) og A Sense of Belonging: Morkinskinna and the Icelandic Identity c. 1220 (2014).
— o —
Helga Kress
Ilmur úr jörðu — Konur nema land
Fimmtudaginn 30. apríl 2015 kl. 16.30
Odda 101
Í Landnámabók eru nefndir um 430 menn sem námu land eða eignuðust það úr landnámi annarra. Þar af eru í nafnaskrá við útgáfu Íslenzkra fornrita (1968) taldar fjórar konur, Auður djúpúðga, sem flestar sögur fara af, Arndís hin auðga, dóttir landnámsmannsins Steinólfs hins lága, Ásgerður Asksdóttir hins ómálga, amma Njáls á Bergþórshvoli, og Steinunn hin gamla, frændkona Ingólfs Arnarssonar, sem kaupir af honum land. Allar eru þessar konur einstæðar. Í nafnaskránni eru giftar konur ekki taldar til landnámsmanna. Má þar nefna Hallveigu Fróðadóttur, konu Ingólfs Arnarssonar, sem í textanum er að vísu aðeins getið ættfræðinnar vegna, og Þórunni hyrnu, konu Helga magra, sem á ferðalaginu varð léttari í Þórunnareyju og fæddi þar dótturina Þorbjörgu hólmasól. Þá eru konur sem koma út með bræðrum sínum eða sonum ekki heldur taldar til landnámsmanna. Meðal þeirra er Þuríður sundafyllir, sem er fjölkunnug og nemur land í Bolungarvík með syni sínum, og Geirríður, systir Geirröðar á Eyri (svo kynnt) sem nemur land í Borgardal og lætur þar gera skála „um þjóðbraut þvera“ með mat á borði fyrir hvern sem vill. Þannig má í Landnámu finna það sem kalla má örsögur, og ekki aðeins af nafngreindum konum, heldur einnig ónafngreindum, svo sem ambáttum. Af þessum sögum má ráða að landnámskonur virðast tengdari jörðinni og náttúrunni en landnámskarlar sem eru uppteknari við að treysta völd sín og byggja upp samfélag. Dæmigerð er frásögnin af landnámi þeirra Grélaðar Bjartmarsdóttur og Áns Rauðfelds við Arnarfjörð þar sem hún velur þeim land með líkama sínum og lyktarskyni.
Helga Kress er bókmenntafræðingur og prófessor emeritus í almennri bókmenntafræði við Háskóla Íslands. Rannsóknasvið hennar er femínísk bókmenntafræði og íslensk bókmenntasaga að fornu og nýju. Um það hefur hún birt fjölda greina og bóka, auk þess sem hún hefur fengist við ritstjórn og þýðingar.
Aðgangur ókeypis. Allir velkomnir á meðan húsrúm leyfir.
Miðaldastofa Háskóla Íslands
The University of Iceland Centre for Medieval Studies
miðaldastofa.hi.is