Reykjavíkurdætur gera allt vitlaust á Háskólatorgi kl. 12 fimmtudaginn 1. september. Ekki missa af kröftugu kvennarappi á Nýnemadögum. 

Nánar um dagskrá Nýnemadaga

Sjá nánari upplýsingar. 

Fimmtudaginn 8. september ver M. M. Mahbub Alam doktorsritgerð sína við Líf- og umhverfisvísindadeild Háskóla Íslands. Ritgerðin ber heitið: Uppruni og stofngerð megin rækjutegunda í Bangladesh (Origin and population structure of major prawn and shrimp species in Bangladesh).

Andmælendur eru dr.  Kristinn P. Magnússon, prófessor við Háskólann á Akureyri, og dr. Endre Willassen, prófessor við Háskólann í Bergen, Noregi.

Leiðbeinandi er dr. Snæbjörn Pálsson, prófessor við Líf- og umhverfisvísindadeild Háskóla Íslands.Einnig sitja í doktorsnefnd dr. Tumi Tómasson, forstöðumaður Sjávarútvegsskóla SÞ á Íslandi, dr. Arnar Pálsson, dósent  við Líf- og umhverfisvísindadeild Háskóla Íslands, og dr. Kristen M. Westfalls, sérfræðingur við Pacific Biological Station, Fisheries and Oceans, Kanada.

Dr. Anna Dóra Sæþórsdóttir, prófessor og deildarforseti Líf- og umhverfisvísindadeildar, stjórnar athöfninni.

Ágrip af rannsókn

Indlandshaf og Kyrrahaf búa yfir einstöku vistkerfi og mesta líffræðlilega fjölbreytileika jarðar. Uppruni og stofngerð sex rækjutegunda sem eru mikilvægar jafnt efnahagslega sem og fyrir vistkerfi Bangladesh er viðfangsefni þessarar ritgerðar. Tegundirnar eru fimm þursarækjur: Fenneropenaeus indicus, Penaeus monodon, Penaeus semisulcatus, Metapenaeus monoceros, Parapenaeopsis sculptilis, og strandrækjan Macrobrachium rosenbergii sem lifir að mestu í ferskvatni.  Tegundirnar voru rannsakaðar með því að greina erfðabreytileika þeirra á misítarlegan hátt, með raðgreiningu hvatbera DNA, greiningu örtungla, arfgerðagreiningu á stökum breytilegum sætum víðsvegar úr erfðamengjum (e. SNP) og með raðgreiningum á stuttum röðum víðsvegar úr erfðamengi einnar tegundarinnar (e. ddRadSeq). Niðurstöður greininga á erfðabreytileikanum gáfu einnig tækifæri til að rannsaka flokkunarfræði tegundanna, breytileika þeirra og sögulegar stofnstærðarbreytingar. Flokkunartré  Fenneropenaeus og Metapenaeusættkvíslanna sýndu fjölstofna tengsl innan þeirra. Duldar tegundir greindust innan F. indicus,og  í P. monodon með athugun á hvatberaerfðaefni tegundanna. Greining á upprunalandafræði tegundanna sýndi samsvörun milli erfðafræðilegrar aðgreiningar og þekktra líflandfræðilegra svæða,  milli Bengalflóa og austurstrandar Afríku, og sitthvorum megin við Malakkaskaga. Aðgreining milli stofna greindist í erfðamengi P. monodon  meðfram strönd Bangladesh frá vestri til suðausturs og einnig meðal stofna M. rosenbergi, frá vatnasvæðum fjögurra áa innan Bangladesh. Erfðabreytileiki rækjanna var mikill, þrátt fyrir grunn ættartré sem bendir til stórra stofna sem hafa vaxið ört á síðustu 466 þúsund árum. Stofnvöxtur F. indicus  hefur byrjað síðar í Bangladesh (~78 000 ár) en í  Sri Lanka (~120 000 ár). Hinar landfræðilega aðskildu hvatberagerðir sem greindust í þessari rannsókn flokkast sem þróunarfræðilega marktækar einingar sem taka ætti tillit til við stjórnun á þessum mikilvægu tegundum, bæði í eldi og í veiðistjórnun, til að vernda þennan  mikla breytileika innan tegundanna. Stofnarnir sem greindust innan Bangladesh P. monodon og M. rosenbergiiætti að flokka sem sérstaka veiðistofna. Niðurstöður úr þessari rannsókn má einnig nýta til að rekja uppruna rækja af óljósum uppruna, m.a. frá ólöglegum veiðum.

Um doktorsefnið

M. M. Mahbub Alam er kvæntur og tveggja barna faðir. Hann lauk BSc-gráðu í fiskifræði (e. Fisheries honors) frá Bangladesh Agricultural University 1995 og MS í fiskveiðistjórnun (e. Fisheries management) 2000 við sama skóla og stundaði nám við Sjávarútvegsskóla SÞ á Íslandi 2010-2011. Hann gegnir nú stöðu lektors við Sylhet Agricultural University í Bangladesh.

Menntavísindasvið Háskóla Íslands stendur fyrir ráðstefnu um læsi í víðum skilningi, fimmtudaginn 8. september 2016 frá kl. 08:30-12:30.

Aðalfyrirlesarar:

• Noella Mackenzie, dósent í læsi við Charles Sturt háskóla, Ástralíu. Hún leggur sérstaka áherslu á læsi byrjenda.

• Hrafnhildur Ragnarsdóttir, prófessor við Menntavísindasvið Háskóla Íslands. Helstu áherslur hennar eru málþroski og læsi barna í námi. 

• Jón Torfi Jónasson, prófessor við Menntavísindasvið Háskóla Íslands. Hans áherslur snúa að markmiðum menntunar í síbreytilegu skólakerfi nútímans. 

Auk aðalfyrirlesara verða málstofur með erindum fræðimanna, sérfræðinga og kennara sem snúa að læsi. 

Viðburðurinn á Facebook

Nánari upplýsingar eru veittar í tölvupósti krishar@hi.is og sh@hi.is eða í síma 525 4165.

Dr. Yair Bar-Haim, prófessor við Tel-Aviv háskólann í Ísrael heldur fyrirlestur í boði Sálfræðideildar Háskóla Íslands. 

Föstudaginn 16. september 2016 klukkan 10:00 í stofu 220 í Aðalbyggingu.

Hann mun fjalla um hvernig athygli og athygliskekkja kemur við sögu í þróun og viðgangi kvíðaraskana, og um svonefnda athygliskekkjuþjálfun sem þróuð hefur verið til að leiðrétta þessa skekkju. Dr. Bar-Haim er einn helsti rannsakandi heims á þessu sviði. 

Úrdráttur á ensku: 

Attention bias modification treatment for anxiety and stress-related disorders: From basic science to clinical application

Biased processing of threat has been shown to confer vulnerability to anxiety and stress-related psychopathology. Attention bias modification treatment (ABMT) is a novel class of computer-based interventions designed to rectify such threat-related attention biases and thereby reduce anxiety and stress-related symptoms. The talk will cover theoretical and practical aspects of ABMT and will present treatment efficacy data from recent randomized controlled trials of ABMT for anxiety disorders and posttraumatic stress disorder. Cognitive and neural mechanisms associated with biased attention and symptom reduction will also be presented and discussed.

Menntakvika er árleg ráðstefna Menntavísindasviðs Háskóla Íslands um rannsóknir, nýbreytni og þróun. Menntavísindastofnun sér um framkvæmd ráðstefnunnar en megintilgangur hennar er að skapa mennta- og uppeldisstéttum vettvang til að kynna og kynnast nýbreytni í rannsókna- og þróunarstarfi sem unnið er á vettvangi og innan háskólaumhverfisins.

Dagskrá verður auglýst síðar.

Nánari upplýsingar á vef Menntakvika

Þverfræðilegt nám í umhverfis- og auðlindafræðum hófst við Háskóla Íslands fyrir rúmum tíu árum og af því tilefni býður námið fyrrverandi og núverandi nemendum sem og öðrum velunnurum til afmælishátíðar á degi íslenskrar náttúru.

Horft verður yfir farinn veg og litið til framtíðar með örerindum og pallborðsumræðum. Að dagskrá lokinni verður boðið upp á léttar veitingar. 

Dagskrá:

• Ávarp
• Stiklað á stóru í sögu námsins: Dr. Guðrún Pétursdóttir og Dr. Brynhildur Davíðsdóttir
• Er ég orðin fullorðin núna? Örerindi frá brautskráðum nemendum.
• Hvert skal haldið næsta áratuginn? Pallborðsumræður með fjölbeyttum þátttakendum. 

Léttar veitingar

Dagskráin fer fram á ensku – allir velkomnir og aðgangur ókeypis.

Um námið
Námsbraut í umhverfis- og auðlindafræði er þverfræðileg námsleið á framhaldsstigi sem stofnsett var á haustmisseri 2005. Námsbrautin heyrir undir öll fræðasvið Háskóla Íslands: Verkfræði- og náttúruvísindasvið, Félagsvísindasvið, Hugvísindasvið, Menntavísindasvið og Heilbrigðisvísindasvið.

Námsbrautinni er ætlað að koma til móts við þarfir samfélagsins - sem og vaxandi áhuga nemenda - á rannsóknum, þjónustu og stefnumótun tengdum umhverfismálum og sjálfbærri nýtingu náttúruauðlinda. Meginmarkmið námsins er að mennta nýja kynslóð fagfólks sem hefur haldgóða þekkingu og færni á sviði umhverfis- og auðlindafræða og getur unnið þvert á fræði- og faggreinar. Nemendahópurinn er alþjóðlegur og öll kennsla fer fram á ensku.

Guðlaugur Árnason flytur fyrirlestur um verkefni sitt til meistaraprófs í vélaverkfræði. Heiti verkefnisins er Notkun og samanburður tölulegra líkana til ákvörðunar niðurdráttar á lághitasvæði.

Ágrip

Niðurdráttarlíkön eru gjarnan notuð við ákvarðanatöku um nýtingu jarðhitaauðlinda og aukin nákvæmni þeirra gæti jafnframt stuðlað að hagkvæmari nýtingu auðlinda. Megintilgangur þessa verkefnis er að bera saman einfalt flæðislíkan, byggt á lögmáli Darcy, við hið hefðbundna tanklíkan til ákvörðunar niðurdráttar á lághitasvæðum. Lekt spilar lykilhlutverk í flæðislíkaninu og geta áhrif hennar verið breytileg með tíma og þrýstingi í kerfinu. Nokkrar aðferðir til ákvörðunar lektarstuðuls eru skoðaðar; sú einfaldasta gerir ráð fyrir að stuðullinn sé föst tala en þær flóknari gera ráð fyrir að stuðullinn sé fall af tíma og niðurdrætti. Líkönin eru öll keyrð með sömu framleiðslugögnum og borin saman við sömu niðurdráttargögn, og hæfileiki þeirra til að spá fyrir um framtíðarniðurdrátt er markvisst skráður.

Leiðbeinendur: Halldór Pálsson, prófessor við Iðnaðarverkfræði-, vélaverkfræði- og tölvunarfræðideild Háskóla Íslands, Ágúst Valfells, prófessor við Háskólann í Reykjavík, Hlynur Stefánsson, dósent við Háskólann í Reykjavík og  Egill Júlíusson, forðafræðingur hjá Landsvirkjun.

Prófdómari: Guðni Axelsson, Sviðstjóri kennlu og þróunar hjá Íslenskum Orkurannsóknum.

Fjölbreyttar rannsóknir á sviði menntavísinda verða kynntar á málþingi meistaranema sem fram fer á Menntavísindasviði Háskóla Íslands föstudaginn 23. september.Þar munu M.Ed.- og MA-nemar sem útskrifast í október flytja stuttar kynningar um lokaverkefni sín.

Allir velkomnir.

Fimmtudaginn 15. september kl. 15 flytur Eugenio F. Biagini prófessor við Cambridge-háskóla minningarfyrirlestur Jóns Sigurðssonar: „Democracy and the ‘national interest’: the making and unmaking of the UK, 1707-2016, and the lessons for the EU."

Fyrirlesturinn er á vegum Sagnfræðistofnunar Háskóla Íslands og fer fram í Hátíðasal Háskóla Íslands. Allir eru velkomnir, meðan húsrúm leyfir.

Eugenio F. Biagini lýsir fyrirlestrinum svo: „The United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland is one of the oldest democratic multi-national ‘nations’ in Europe and is now undergoing a major internal debate in the wake of the Brexit referendum. The latter indicated that a majority of the voters wished the UK to separate from another democratic multi-national organization, the EU, though a strong minority in England and a majority in Scotland and Northern Ireland voted to ‘remain’. This reflects a profound disagreement about what the ‘national interest’ might require, and indeed whether there is a ‘national’ interest for the whole of the UK.

This lecture revisits the concept of ‘national interest’ from a materialist angle and a historical perspective. It argues that agreement about what the national interest requires – which was the foundation stone of the UK in the 18th and 19th centuries – has become more and more difficult to achieve with the establishment of democracy. In this respect, the current debate within the UK mirrors that within the EU. In both cases, electoral ‘democracy’ is frustrated by constitutional sclerosis. The latter prevents the main function of representative government, which is to create an institutional context for the negotiation of what ‘the national interest’ may mean and entail in a democratic polity.“

Eugenio F. Biagini lauk sagnfræðinámi frá Scuola Normale Superiore di Pisa á Ítalíu. Eftir að námi lauk starfaði hann meðal annars við Newcastle- og Princeton-háskóla. Frá árinu 1996 hefur hann starfað við Cambridge háskóla þar sem hann er nú prófessor í nútíma- og samtímasögu (sjá nánar hér). Í rannsóknum sínum hefur hann lagt áherslu á félags-, hag-, og stjórnmálasögu lýðræðis. Biagini hefur meðal annars skrifað um frjálslyndishugmyndir Gladstones og sameiningu Ítalíu á 19. öld (Risorgimento), en megináhersla hans hefur verið á sögu Írlands. Af nýlegum verkum hans má nefna British Democracy and Irish Nationalism, 1876-1906 (Cambridge, Cambridge University Press, 2007) sem fjallar um áhrif baráttunnar fyrir írskri heimastjórn á lýðræðisþróun í Bretlandi og á Írlandi. Á þessu ári gaf hann (ásamt Daniel Mulhall) út bókina The Shaping of Modern Ireland (Dublin, Irish Academic Press, 2016) og væntanleg undir ritstjórn hans og Mary Daly er bókin The Cambridge Social History of Ireland since 1740 (Cambridge, Cambridge University press, 2016). Um þessar mundir beinast rannsóknir hans einkum að sögu trúar- og þjóðernisminnihlutahópa á Írlandi á 20. öld, vandkvæðum þjóðríkismyndunar, endurskilgreiningu á „þjóðarhagsmunum“ og hugmyndinni um „stjórnarskrána“ í  þverklofnum samfélögum.

Formleg opnun aðgangs fyrir fræðimenn og háskólanema að umfangsmiklu gagnasafni um starfshætti í grunnskólum fer fram föstudaginn, 9. september nk. kl. 15.00.

Um er að ræða gögn úr rannsókninni Starfshættir í grunnskólum sem nú eru í umsjá Menntavísindastofnunar. Þeim var safnað á árunum 2009-2011 í 20 grunnskólum um landið með yfirgripsmiklum spurningakönnunum til nemenda, foreldra og starfsmanna, vettvangsathugunum í yfir 500 kennslustundum í 1.-10. bekk og yfir 150 viðtölum við stjórnendur, kennara og nemendur.

Forseti Menntavísindasviðs, Jóhanna Einarsdóttir, opnar safnið og aðstandendur rannsóknarinnar kynna þá möguleika sem liggja í gögnunum. Meginniðurstöður voru kynntar í bókinni Starfshættir í grunnskólum við upphaf 21. aldar útg. 2014, en gögnin gefa tilefni til mun ítarlegri úrvinnslu, svo sem um kennsluhætti í einstökum námsgreinum eða árgöngum grunnskólans, ýmsa þætti starfsins eða til langtímarannsókna og samanburðarrannsókna.

Föstudaginn 9. september ver Thecla Munanie Mutia doktorsritgerð sína við Líf- og umhverfisvísindadeild Háskóla Íslands. Ritgerðin ber heitið: Áhrif losunar efna frá jarðvarmavirkjunum á landvistkerfi við mismunandi loftslagsskilyrði (The impacts of geothermal power plant emissions on terrestrial ecosystems in contrasting bio-climatic zones).

Andmælendur eru dr. Filippo Bussotti, prófessor við Università degli Studi di Firenze, Dept. of Agri-Food Production and Environmental Sciences, Ítalíu, og dr. Bergur Sigfússon, sérfræðingur í jarðhitarannsóknum við Orkuveitu Reykjavíkur.

Leiðbeinendur eru dr. Ingibjörg Svala Jónsdóttir, prófessor við Líf- og umhverfisvísindadeild Háskóla Íslands, og dr. Þráinn Friðriksson, jarðefnafræðingur við ÍSOR og orkusérfræðingur við ESMAP-verkefni Alþjóðabankans. Auk þeirra situr í doktorsnefnd dr. Sigurður H. Magnússon, plöntuvistfræðingur við Náttúrufræðistofnun Íslands.

Dr. Snæbjörn Pálsson, prófessor og varadeildarforseti Líf- og umhverfisvísindadeildar, stjórnar athöfninni.

Ágrip af rannsókn

Áhrif efnalosunar frá jarðvarmavirkjunum á vistkerfi eru almennt fremur illa þekkt. Losunin samanstendur aðallega af óþéttanlegum lofttegundum, þ.e. koldíoxíði, brennisteinsvetni og metani, en einnig af snefilefnum eins og arseni, bór, antimon og kvikasilfri sem geta öll safnast fyrir í vistkerfum. Við hærri styrk geta þessi efni valdið álagi á vistkerfi, einkum brennisteinsvetni og snefilefnin. Markmið verkefnisins var að kanna áhrif þessara efna á landvistkerfi við jarðvarmavirkjanir við líffræðilega mjög ólíkar aðstæður, þ.e. í Kenýa og á Íslandi.
Ríkjandi plöntutegundir umhverfis virkjanasvæðin, Tarchonanthus camphoratus runni í Kenýa og Racomitrium lanuginosum mosi á Íslandi, voru notaðar sem líffræðilegir vísar og styrkur brennisteins, arsens, bórs, antimons og kvikasifurs mældur í þeim og í jarðvegi í mismunandi fjarlægð frá virkjununum í stefnu ríkjandi vindátta. Vöxtur og heilbrigði plantna voru einnig könnuð í sömu fjarlægðum til þess að meta möguleg áhrif er tengjast jarðvarmavirkjunum. Einnig voru gerðar staðlaðar tilraunir þar sem áhrif brennisteinsvetnis á vöxt og heilbrigði tegundanna tveggja voru könnuð.
Niðurstöður vettvangsrannsókna og tilrauna benda til þess að brennisteinsvetni, eitt meginefnið sem losað er frá jarðvarmavirkjununum, safnist fyrir í plöntum og jarðvegi. Styrkur snefilefnanna arsens, bórs, antímons og kvikasilfurs í plöntum og jarðvegi benti hins vegar ekki til þess að þau mætti rekja til losunar frá virkjununum. Við orkuverin í Olkaria í Kenýa komu fram fremur veik en neikvæð áhrif á vöxt og heilbrigði runnans Tarchonanthus camphoratus. Þessi áhrif voru hins vegar merkjanleg á mosann Racomitrium lanuginosum við íslensku orkuverin við Hengil. Tilraunir sýndu að bæði í Kenýa og á Íslandi virðist styrkur H2S sem nemur 30 µg/l í vatnslausn (10,96 ppm í lofti) vera efri þolmörk fyrir tegundirnar tvær. Þessar niðurstöður leggja mikilvægan grunn að umhverfisvöktun og við stjórn jarðvarmaorkuvera bæði í Kenýa og á Íslandi. Að auki eru þær mjög mikilvægar bæði fyrir almenning og við alla ákvarðanatöku er snerta áhrif losunar efna frá jarðvarmavirkjunum á vistkerfi í báðum löndunum.

Um doktorsefnið

Thecla Munanie Mutia er fædd í Mombasa í Kenýa. Hún hlaut BSc-gráðu í umhverfisfræði frá Egerton University í Kenýa árið 2007 og lauk MS-gráðu í umhverfisfræði frá sama skóla árið 2011. Hún stundaði nám við Jarðhitaskóla SÞ á Íslandi árið 2010. Hún hefur starfað sem umhverfisfræðingur við jarðvarmaorkufyrirtækið Geothermal Development Company Ltd. í Kenýa frá 2009.

Linda Kragelund, Associate Professor at the Danish Institutue for Pedagogy and Education at Aarhus University will give an open lecture about the Windmill model – a teaching and learning tool for students and teachers.

The lecture is based on a qualitative investigation with the purpose to understand student nurses’ learning processes during their clinical placement in psychiatry. The project resulted in development of the Windmill model based on empirical data and primarily Jarvis’ concept of disjuncture and Heller’s concept of everyday life activities. Even though the Windmill is developed in the context of psychiatry it can be used in for example kindergartens educating pedagogues. Linda is willing to stay after the lecture and explain the obser-view, which is a method to generate data and a learning space for both research participant and researcher in qualitative research. The obser-view was developed through the project about student nurses’ learning processes

The lecture will take place in English and is open to all.

Karin Bürkert, þjóðfræðingur við Ludwig-Uhland-Institut für Empirische Kulturwissenschaft í Háskólanum í Tübingen, flytur fyrirlestur í boði Námsbrautar í þjóðfræði og safnafræði sem hún nefnir: Paradigmatic Photos. Insights into the History of German Folklore Studies/Volkskunde.

Allir velkomnir

Menntakvika er árleg ráðstefna Menntavísindasviðs Háskóla Íslands um rannsóknir, nýbreytni og þróun. Menntavísindastofnun sér um framkvæmd ráðstefnunnar en megintilgangur hennar er að skapa mennta- og uppeldisstéttum vettvang til að kynna og kynnast nýbreytni í rannsókna- og þróunarstarfi sem unnið er á vettvangi og innan háskólaumhverfisins.

Dagskrá verður auglýst síðar.

Nánari upplýsingar á vef Menntakvika