Miðvikudaginn 16. nóvember flytur Juudit Ottelin fyrirlestur um doktorsverkefni sitt í umhverfisfræði. Verkefnið ber heitið „Hliðaráhrif mótvægisaðgerða loftslagsbreytinga og kolefnisspor hins byggða umhverfis” (Rebound effects projected onto carbon footprints – Implications for climate change mitigation in the built environment).
Um er að ræða sameiginlega prófgráðu frá Háskóla Íslands og Aalto University í Finnlandi og mun doktorsvörnin fara fram í Helsinki 11. nóvember.
Andmælandi við doktorsvörnina er dr. Jonas Nässén, dósent við Chalmers-háskóla í Gautaborg.
Leiðbeinandi Juudit í verkefninu var dr. Jukka Heinonen, prófessor við Umhverfis- og byggingarverkfræðideild Háskóla Íslands, en auk hans sátu í doktorsnefnd dr. Seppo Junnila, prófessor við Department of Built Environment, Aalto University, Finnlandi, og dr. Guðmundur Freyr Úlfarsson, prófessor við Umhverfis- og byggingarverkfræðideild Háskóla Íslands.
Ágrip af rannsókn
Mótvægisaðgerðir loftslagsbreytinga sem viðkoma hinu byggða umhverfi innifela orkusparandi byggingar, breyttar skipulagsáætlanir auk annarra aðgerða sem draga úr losun gróðurhúsalofttegunda frá samgöngum. Árangur og áhrif mótvægisaðgerða miða hins vegar oftast við eina uppsprettu losunar, t.d. húshitun eða samgöngur, óháð öðrum uppsprettum. Þessi rannsókn sýnir hvernig slík nálgun getur leitt til villandi niðurstaðna í mörgum tilfellum. Aðal viðfangsefni þessarar ritgerðar eru hliðaráhrif mótvægisaðgerða. Þó tilteknar mótvægisaðgerðir dragi úr losun gróðurhúsalofttegunda í þeim geira þar sem þeim er beitt, geta þær haft neikvæð hliðaráhrif (e. rebound effects) vegna hliðrunar á neyslu.
Ritgerðin er framlag til rannsókna á kolefnisspori hins byggða umhverfis. Niðurstöður ritgerðarinnar styðja fyrri rannsóknir sem sýna að byggðamynstur hafi veika, eða jafnvel tölfræðilega ómarktæka, fylgni við heildarkolefnisspor, þrátt fyrir að hafa tiltölulega mikil áhrif á losun gróðurhúsalofttegunda vegna aksturs bifreiða. Í ritgerðinni er þetta útskýrt með greiningu á hliðaráhrifum vegna minni bifreiðaeignar og minni aksturs, auk annarra áhrifa sem fjallað er um í ritgerðinni. Í Finnlandi, sem er rannsóknarsvið ritgerðarinnar, eru jákvæð samlegðaráhrif innan heimila meiri í úthverfum en miðborgum, sem dregur úr neikvæðum áhrifum strjállar byggðar á kolefnisspor. Enn fremur hafa nýjar og hagkvæmari byggingar, sem nýta orku betur, dregið úr kolefnisspori úthverfa en ekki miðbæjarkjarna. Jafnvel þó að áhrif byggðamynsturs séu í sjálfu sér lítil virðast minni akstur bifreiða, orkusparandi húsnæði og samnýting á vörum og þjónustu sem losa gróðurhúsalofttegundir hafa marktæk áhrif til að draga úr kolefnisspori byggðs umhverfis.
Í ritgerðinni er leitast við að brúa bilið á milli fræðilegra rannsókna á hliðaráhrifum og reynslurannsókna á kolefnissporum innan hins byggða umhverfis. Hliðaráhrif eru yfirleitt rannsökuð með aðferðum hagrannsókna þar sem kolefnisspor eru tengd raunverulegum útgjöldum neytenda. Hluti af fræðilegu framlagi þessarar rannsóknar er skilgreining á hliðaráhrifum sem byggir á kolefnisspori. Hægt er að nota skilgreininguna til ítarlegri rannsókna á hliðaráhrifum þegar gögn eru til sem spanna mörg tímabil. Ritgerðin sýnir einnig hvernig nota má kolefnisspor, sem mæld eru á einum tímapunkti, á hagnýtan hátt til að meta líkleg hliðaráhrif til lengri tíma.
Um doktorsefnið
Juudit Ottelin er fædd 1984. Hún hlaut Master of Science (Tech.) gráðu í endurvinnslu- og efnisverkfræði frá Helsinki University of Technology í Finnlandi árið 2009. Hún hóf doktorsnám árið 2013 og lýkur nú sameiginlegu doktorsgráðunum Doctor of Science (Tech.) í Real estate business við Aalto University School of Engineering, Department of Built Environment, og Ph.D. í umhverfisfræði frá Umhverfis- og byggingarverkfræðideild Háskóla Íslands. Árin 2009-2013 vann Juudit sem sérfræðingur við Finnish Environment Institute og sem umhverfisfulltrúi við Finnish Safety and Chemicals Agency. Juudit er gift og á tvö börn. Rannsóknarsvið hennar er áhrif umhverfisstefnu og aðgerða með kerfislægum hætti þar sem tekið er tillit til umhverfislegra hliðaráhrifa.