Fimmtudaginn 25. febrúar ver Ehsan Pashay Ahi doktorsritgerð sína í líffræði við Líf- og umhverfisvísindadeild Háskóla Íslands. Ritgerðin ber heitið: Rannsóknir á genatjáningu í fósturþroskun ólíkra bleikjuafbrigða (Studies of craniofacial gene expression during embryonic development in divergent Arctic charr (Salvelinus alpinus) morphs).
Andmælendur eru dr. Arhkat Abzhanov, dósent í þroskunarerfðafræði við Imperial College í London, og dr. Erna Magnúsdóttir, sérfræðingur í þroskunarerfðafræði við Læknadeild Háskóla Íslands.
Leiðbeinandi var dr. Zophonías O. Jónsson,prófessor við Líf- og umhverfisvísindadeild Háskóla Íslands.
Einnig sátu í doktorsnefnd dr. Sigurður S. Snorrason, prófessor við Líf- og umhverfisvísindadeild, dr. Sigríður Rut Franzdóttir, lektor við Líf- og umhverfisvísindadeild, dr. Valerie H. Maier, sérfræðingur við Læknadeild Háskóla Íslands, og dr. Kristinn P. Magnússon, prófessor við Háskólann á Akureyri.
Dr. Eva Benediktsdóttir, dósent og varadeildarforseti Líf- og umhverfisvísindadeildar, stjórnar athöfninni.
Ágrip af rannsókn
Bleikja (Salvelinus alpinus) er norðlæg laxfisktegund sem sýnir mjög mikinn svipfarsbreytileika. Þetta á sérstaklega við um lögun höfuðs og kjálkabeina og virðist endurspegla mismunandi lifnaðarhætti. Í Þingvallavatni finnast fjögur afbrigði bleikju. Tvö þeirra nærast á botni og eru undirmynnt með snubbótt trýni. Hin tvö afla fæðu í vatnsbolnum og eru jafnmynnt með oddhvassara trýni. Markmið þessa verkefnis var að rannsaka þá sameindalíffræðilegu ferla sem standa að baki þessum fjölbreytileika með því að skoða genatjáningu meðan á þroskun höfuðsins stendur. Fyrst var lagður grunnur að verkefninu með því að kanna og velja viðmiðunargen fyrir magnbundna PCR greiningu genatjáningar (qPCR) á fósturskeiði. Einnig var sýnt fram á að tvö gen sem tengjast þroskun höfuðbeina (Mmp2 og Sparc) væru meira tjáð í höfði botnlægu bleikjuafbrigðanna meðan á þroskun stendur. Þá var aflað gagna um genatjáningu tveggja ólíkra bleikjuafbrigða með raðgreiningu heilla mRNA mengja. Þannig fundust fjölmörg gen sem sýndu mismunandi tjáningu milli afbrigðanna og var með því lagður grunnur að markvissari rannsóknum á genatjáningu í höfði. Þessi vitneskja var, ásamt gögnum um samtjáningu gena í öðrum tegundum hryggdýra, nýtt til að leita að samtjáðum genum sem tengst gætu þroskun mismunandi afbrigða. Þannig fannst varðveitt net samtjáðra gena sem sýna tjáningarmun í höfði milli botnlægu og sviflægu bleikjuafbrigðanna meðan á þroskun stendur. Í lokahluta verkefnisins var kannað hvort samtjáningarnetið væri hluti af stærra neti gena sem tengjast þroskun höfuðbeina. Niðurstöðurnar benda til þess að mismunandi stjórn Aryl hydrocarbon boðferlisins komi við sögu þróunarlegs aðskilnaðar bleikjuafbrigðanna í Þingvallavatni.
Um doktorsefnið
Ehsan Pashay Ahi fæddist í Teheran í Íran en ólst upp í nágrannaborginni Karaj. Árið 2002 náði hann samkeppnisprófi til dýralæknanáms við Karaj Azad háskólann í Íran og útskrifaðist með láði árið 2008 sem dýralæknir. Hann kaus þó ekki að leggja stund á dýralækningar þar sem hann hafði fengið mikinn áhuga á sameindalíffræðirannsóknum og hélt þess í stað til Bretlands til meistaranáms í sameindaerfðafræði við University of Leicester. Í meistaraverkefni sínu starfaði Ehsan við eiturefnafræðideild MRC/ GlaxoSmithKline þar sem hann rannsakaði sameindagrunn öndunarfærasjúkdóma. Ehsan útskrifaðist með ágætiseinkunn úr MSc-náminu árið 2010 og hélt árið eftir til Íslands í doktorsnám við Líf- og umhverfisvísindadeild Háskóla Íslands, eftir að hafa verið valinn úr stórum hópi hæfra umsækjenda.